Τρεις βασικές επιφυλάξεις εκφράζει η ελληνική κυβέρνηση σε σχέση με τη νέα νομοθετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που στοχεύει στη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου – τόσο μέσω αγωγών όσο και σε υγροποιημένη μορφή (LNG). Η πρόταση παρουσιάστηκε στις 17 Ιουνίου και εντάσσεται στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU, το οποίο έχει θέσει ως στόχο την πλήρη ενεργειακή απεξάρτηση από τη Μόσχα μέχρι το τέλος του 2027.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η ελληνική πλευρά δηλώνει πρόθυμη να στηρίξει τη νομοθετική πρωτοβουλία, υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξουν συγκεκριμένες εγγυήσεις για την αντιμετώπιση των ενδεχόμενων κινδύνων. Το τελικό σχέδιο θα πρέπει να εγκριθεί τόσο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με ειδική πλειοψηφία 15 κρατών-μελών που να εκπροσωπούν το 65% του πληθυσμού της Ε.Ε.
Τρεις Ανοιχτές Πληγές: Τι Τονίζει η Αθήνα
1. Πιέσεις στις Τιμές Ενέργειας
Η πρώτη και σημαντικότερη ανησυχία σχετίζεται με το ενδεχόμενο ανατιμήσεων στο φυσικό αέριο, σε περίπτωση αποκλεισμού του ρωσικού καυσίμου. Αν και η Κομισιόν διαβεβαιώνει ότι η αυξημένη παγκόσμια παραγωγή LNG – κατά 25-30 δισ. κυβικά μέτρα ήδη από φέτος – θα καλύψει το κενό και θα συμπιέσει τις τιμές, η Αθήνα εκτιμά ότι οι τιμές του LNG δεν είναι εύκολο να πέσουν στο επίπεδο των τιμών ρωσικού αερίου αγωγών, λόγω του χαμηλότερου κόστους εξόρυξης και του αποσβεσμένου δικτύου μεταφοράς της Ρωσίας.
2. Ιχνηλασιμότητα και Πλαίσιο Ελέγχου Προέλευσης
Ο δεύτερος προβληματισμός αφορά το κατά πόσο μπορεί να διασφαλιστεί η προέλευση του εισαγόμενου αερίου, ώστε να αποκλειστεί ρωσικό καύσιμο που έχει “μεταμφιεστεί” ως τρίτης χώρας – όπως π.χ. μέσω Τουρκίας. Η περίπτωση του «Turkish Blend» που έχει προαναγγείλει η Άγκυρα, είναι ενδεικτική της δυσκολίας στην ιχνηλάτηση. Η Κομισιόν προβλέπει ότι οι τελωνειακές αρχές θα συλλέγουν και θα διαβιβάζουν πληροφορίες στις εθνικές αρχές και την ΕΕ, ωστόσο στελέχη της αγοράς εκφράζουν αμφιβολίες για το κατά πόσο οι τρίτες χώρες θα συνεργαστούν ουσιαστικά.
3. Νομική Θωράκιση Εταιρειών – «Take or Pay» Συμβάσεις
Το τρίτο ζήτημα είναι νομικής φύσης: αφορά την προστασία των ευρωπαϊκών εταιρειών που διατηρούν μακροχρόνια συμβόλαια με ρήτρες “take or pay” – δηλαδή ρήτρες που τις υποχρεώνουν να πληρώνουν το αέριο ακόμη κι αν δεν το παραλάβουν. Ο νέος κανονισμός ορίζει πως από 1η Ιανουαρίου 2028 οι εισαγωγές ρωσικού αερίου θα απαγορεύονται, ακόμα και αν προβλέπονται σε υφιστάμενες συμβάσεις. Η Κομισιόν θεωρεί ότι μια τέτοια απαγόρευση θα μπορεί να θεωρηθεί ως λόγος ανωτέρας βίας, απαλλάσσοντας τις εταιρείες από τις υποχρεώσεις τους. Ωστόσο, νομικοί κύκλοι κρίνουν την επιχειρηματολογία αδύναμη και λιγότερο προστατευτική από το καθεστώς κυρώσεων που εφαρμόστηκε σε άλλες περιπτώσεις.
Μάλιστα, μεγάλοι εισαγωγείς ρωσικού αερίου έχουν ήδη ενημερώσει την Κομισιόν ότι μόνο ένα αυστηρό καθεστώς κυρώσεων θα τους παρέχει πραγματική νομική κάλυψη απέναντι σε πιθανά ρωσικά νομικά αντίποινα, ιδίως από την Gazprom.
Ο Ρεαλισμός της Ενεργειακής Απεξάρτησης
Το ζήτημα σχολίασε και ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, μιλώντας στο συνέδριο των Financial Times και της Καθημερινής. Τόνισε πως ο στόχος για απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο είναι ευρέως αποδεκτός, όμως θα πρέπει να υλοποιηθεί με ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα και σαφές πλάνο, που δεν θα βάζει σε κίνδυνο την ενεργειακή ασφάλεια ή την ανταγωνιστικότητα των κρατών-μελών.