Η έννοια της βιωσιμότητας μπορεί να φαίνεται ως ένα σύγχρονο δημιούργημα, αλλά οι ρίζες της βρίσκονται ήδη στα θεμέλια της ελληνικής φιλοσοφίας. Ο Αριστοτέλης, μιλώντας για την ευδαιμονία —την ανώτερη μορφή ανθρώπινης ολοκλήρωσης— δεν περιέγραφε απλώς μια προσωπική κατάσταση ευτυχίας, αλλά έναν τρόπο ύπαρξης που συνδέεται με το κοινό καλό, τη λογική πράξη και τη συνειδητή αρετή.
Αυτή η ευρύτερη αντίληψη για την ανθρώπινη προκοπή, εμπνευσμένη από την ηθική και πολιτική φιλοσοφία, μπορεί να βρει τον απόηχό της στο σημερινό πεδίο της εταιρικής βιωσιμότητας και του ESG (Environmental, Social, Governance). Όχι ως επιφανειακός δείκτης ή “μόδα” της αγοράς, αλλά ως ένα σύστημα αξιών με ηθικό και πολιτικό βάθος.
Η Βιώσιμη «Πολιτεία» και το Ολιστικό Οικοσύστημα
Στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα, οι κοινωνίες φαντάζονται μια ιδανική πολιτεία ως απάντηση στις αποτυχίες της καθημερινότητας. Σήμερα, η ιδέα μιας βιώσιμης πολιτείας, όπου οι κοινωνίες (S) και το περιβάλλον (E) συνυπάρχουν αρμονικά κάτω από κανόνες χρηστής διακυβέρνησης (G), αποτελεί τον πυρήνα του ESG. Αυτοί οι τρεις πυλώνες – περιβάλλον, κοινωνία και διακυβέρνηση – συγκροτούν ένα δυναμικό και ευθυγραμμισμένο σύστημα, που φιλοδοξεί να αναδιαμορφώσει τον τρόπο που λειτουργούν οι επιχειρήσεις σε έναν πλανήτη υπό πίεση.
Το ESG ως νέα κανονικότητα – αλλά όχι πανάκεια
Στον σύγχρονο επιχειρηματικό κόσμο, το ESG δεν αποτελεί πλέον πολυτέλεια ή επιλογή, αλλά αναγκαιότητα. Δεν είναι κάτι «ιδιαίτερο» – είναι ένα σημαντικό εργαλείο μακροπρόθεσμης αξίας, όπως η ποιότητα ηγεσίας, η καινοτομία ή η εταιρική κουλτούρα. Δεν είναι όμως αυτόνομος ή υπεράνω των άλλων: είναι ένας κρίκος στην αλυσίδα της συνολικής εταιρικής ωριμότητας.
Όπως σημειώνουν και οι Παναγιώτης Κακολύρης και Ρηνέτα Μήτση στο άρθρο τους «Αναζητώντας την ψυχή των ESG», χρειάζεται μια διπλή ανάγνωση της βιωσιμότητας. Μια ανάγνωση που δεν εγκλωβίζεται σε δείκτες, επιδοτήσεις ή πιστοποιήσεις, αλλά αντλεί από τη φιλοσοφική παράδοση: τη σύνθεση μεταξύ πράξης και αρετής.
Τέσσερις σκέψεις για τον ρεαλισμό του ESG:
- Το ESG δεν είναι αυτοσκοπός: Δεν πρέπει να επαινούμε μια εταιρεία μόνο για τη βελτίωσή της σε ESG δείκτες, αλλά για το συνολικό της αντίκτυπο – οικονομικό, κοινωνικό και ηθικό.
- Η λογοδοσία πρέπει να είναι οριζόντια: Επενδυτές που υποστηρίζουν “πράσινα” κεφάλαια αλλά δεν τηρούν τις δεσμεύσεις τους, οφείλουν να λογοδοτούν – όπως και όσοι διαχειρίζονται μη ESG κεφάλαια με ανάλογες επιπτώσεις.
- Η υπερβολική εξειδίκευση είναι παγίδα: Δεν χρειάζεται να μετατρέψουμε κάθε άυλο στοιχείο (όπως η εταιρική φήμη ή η εμπιστοσύνη) σε ποσοτικό δείκτη. Ούτε να κάνουμε το ESG ξεχωριστό από άλλες επιχειρηματικές αξίες.
- Το ESG δεν είναι πεδίο διαμάχης: Είναι απολύτως θεμιτό να διαφωνούμε για την αξιολόγηση άυλων στοιχείων. Αυτό δεν σημαίνει πως το ESG πρέπει να πολιτικοποιείται ή να δαιμονοποιείται. Η πρόοδος βρίσκεται στο διάλογο, όχι στην απόλυση.
Το μέτρο του Αριστοτέλη: Εταιρική Ευδαιμονία
Σε τελική ανάλυση, το ESG δεν είναι η απόλυτη αλήθεια, ούτε ο σωτήρας της εταιρικής ηθικής. Είναι ένα εργαλείο που, όταν χρησιμοποιείται με σύνεση, μπορεί να οδηγήσει σε ευδαιμονικές επιχειρήσεις – οργανισμούς που ευημερούν, πράττουν το ορθό, και συνεισφέρουν σε μια καλύτερη κοινωνία.
Ο Αριστοτέλης μάς υπενθυμίζει ότι η αρετή βρίσκεται στο μέτρο – ανάμεσα στην υπερβολή και την έλλειψη. Ούτε ο κυνισμός ούτε ο εξιδανικευμένος ακτιβισμός προσφέρουν λύση. Η πραγματική βιώσιμη επιτυχία βρίσκεται στην ισορροπία: του επιχειρείν, του ήθους, του περιβάλλοντος και της κοινότητας.
Συμπέρασμα: Η Ψυχή του ESG
Η ουσία του ESG δεν είναι η συμμόρφωση, αλλά η συνειδητή επιλογή να επιχειρείς με επίγνωση των επιπτώσεών σου. Το ταξίδι προς μια τέτοια εταιρική ταυτότητα δεν χρειάζεται να είναι μονοδιάστατο. Κάθε επιχείρηση έχει τον δικό της δρόμο – αλλά αυτός ο δρόμος αξίζει να είναι ευθυγραμμισμένος με το «καλό πνεύμα» της ευδαιμονίας.