Για πρώτη φορά στην Ελβετία, η Γενεύη προχώρησε σε μια πρωτοποριακή κίνηση: κατέστησε προσωρινά δωρεάν όλα τα μέσα μαζικής μεταφοράς, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει τα επικίνδυνα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η απόφαση αυτή δεν αποτελεί μόνο μια άμεση απάντηση σε μια κρίση δημόσιας υγείας, αλλά και μια έμπρακτη απόδειξη του πώς η πράσινη κινητικότητα μπορεί να ενταχθεί στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης.
Η αφορμή ήταν η έντονη άνοδος των συγκεντρώσεων όζοντος στην ατμόσφαιρα. Το όζον σε χαμηλά στρώματα, σε αντίθεση με το προστατευτικό στρώμα της στρατόσφαιρας, είναι ιδιαίτερα επιβλαβές για την ανθρώπινη υγεία. Μπορεί να προκαλέσει δυσκολία στην αναπνοή, πονοκεφάλους, ακόμη και κρίσεις άσθματος, ενώ αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για ηλικιωμένους, παιδιά και ευπαθείς ομάδες. Σύμφωνα με μετρήσεις, τα επίπεδα ξεπέρασαν το όριο ασφαλείας των 180 μικρογραμμαρίων ανά κυβικό μέτρο σε διάστημα 24 ωρών, όπως ορίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε λόγω των ακραίων θερμοκρασιών, με τον υδράργυρο να αγγίζει τους 37°C. Ο συνδυασμός καύσωνα και χαμηλής νέφωσης δημιούργησε ένα «καπάκι» πάνω από την πόλη, που εμπόδισε τη διάλυση των ρύπων. Αυτός ο μηχανισμός εγκλωβισμού είναι χαρακτηριστικός φαινομένων που, με την κλιματική αλλαγή, αναμένεται να γίνονται όλο και πιο συχνά.
Ως απάντηση, οι αρχές του καντονιού προχώρησαν σε ένα πακέτο μέτρων. Πέρα από την αναστολή των ελέγχων εισιτηρίων, που έδωσε τη δυνατότητα σε πολίτες και επισκέπτες να μετακινηθούν δωρεάν με λεωφορεία, τραμ, τρένα και πλοία, επιβλήθηκαν περιορισμοί στην κυκλοφορία των πιο ρυπογόνων οχημάτων. Στο κέντρο της πόλης, μόνο αυτοκίνητα με χαμηλές εκπομπές μπορούσαν να κινούνται μεταξύ 6 π.μ. και 10 μ.μ., με στόχο τη μείωση των εκπομπών οξειδίου του αζώτου – ενός πρόδρομου αερίου που συμβάλλει στη δημιουργία όζοντος.
Η πρωτοβουλία αυτή υπογραμμίζει τη σύνδεση μεταξύ δημόσιας υγείας, περιβαλλοντικής πολιτικής και βιώσιμης κινητικότητας. Η άμεση δράση της Γενεύης δείχνει πώς οι πόλεις μπορούν να εφαρμόσουν ευέλικτα μέτρα που αφενός προστατεύουν την υγεία των κατοίκων, αφετέρου ενθαρρύνουν πιο οικολογικές μορφές μετακίνησης. Αν και προσωρινό, το μέτρο λειτουργεί ως πείραμα για το πώς η δωρεάν πρόσβαση στα ΜΜΜ μπορεί να αλλάξει τις καθημερινές συνήθειες και να μειώσει την εξάρτηση από το αυτοκίνητο.
Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, η εμπειρία της Γενεύης συνδέεται με τη συζήτηση για τις βιώσιμες πόλεις του μέλλοντος. Η δωρεάν ή χαμηλού κόστους δημόσια συγκοινωνία, σε συνδυασμό με επενδύσεις σε ποδηλατοδρόμους, ηλεκτροκίνηση και πράσινες υποδομές, αποτελεί βασικό άξονα των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (ιδίως του Στόχου 11 για «βιώσιμες πόλεις και κοινότητες»). Επιπλέον, η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης συμβάλλει στον Στόχο 3 για «καλή υγεία και ευημερία».
Το παράδειγμα της Γενεύης αποδεικνύει ότι ακόμη και μικρής κλίμακας, άμεσα εφαρμόσιμα μέτρα μπορούν να έχουν ουσιαστικό αντίκτυπο. Καθώς η κλιματική κρίση φέρνει όλο και περισσότερα ακραία φαινόμενα, η ικανότητα των πόλεων να ανταποκρίνονται γρήγορα και να δίνουν προτεραιότητα στη βιώσιμη ανάπτυξη θα είναι καθοριστική για την ποιότητα ζωής στο μέλλον.