Η ενεργειακή μετάβαση προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) αποτελεί κεντρικό άξονα της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, στην ενεργειακή αυτονομία και στη δημιουργία ενός ανθεκτικού ενεργειακού συστήματος. Ωστόσο, η ταχεία διείσδυση των ΑΠΕ φέρνει προκλήσεις, όπως η ανάγκη για εξισορρόπηση της παραγωγής με τη ζήτηση και η αποφυγή σπατάλης «πράσινης» ενέργειας.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Πλαίσιο Περικοπών της Ομάδας Διοίκησης Έργου, το οποίο έχει ήδη παραδοθεί στο Υπουργείο και αναμένεται να τεθεί σε διαβούλευση, έρχεται να ρυθμίσει τη συμμετοχή των ΑΠΕ στην αγορά ενέργειας και να ορίσει κανόνες για τις αναγκαίες περικοπές παραγωγής. Η ύπαρξη ενός ξεκάθαρου πλαισίου δεν είναι μόνο τεχνικής σημασίας, αλλά και κρίσιμης σημασίας για τη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς εξασφαλίζει σταθερότητα στην αγορά ενέργειας, προστατεύει τις επενδύσεις και ενισχύει την αξιοποίηση των ΑΠΕ στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Η αυξημένη παραγωγή από ΑΠΕ μπορεί να υπερβεί τη συνολική ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια, οδηγώντας στην ανάγκη για περικοπές. Το 2024, περίπου 800 GWh «πράσινης» ενέργειας δεν αξιοποιήθηκαν, ενώ για το 2025 οι εκτιμήσεις ανεβάζουν το ποσό αυτό στις 1.000 – 1.500 GWh. Αυτή η σπατάλη αντιβαίνει στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς περιορίζει την πλήρη αξιοποίηση καθαρής ενέργειας, αυξάνοντας τη χρήση εφεδρικών ορυκτών καυσίμων.
Η ύπαρξη ενός δίκαιου και διαφανούς μηχανισμού περικοπών διασφαλίζει ότι οι απώλειες ενέργειας θα περιοριστούν στο ελάχιστο, ενώ παράλληλα ενθαρρύνει τις επενδύσεις σε καινοτόμες λύσεις αποθήκευσης ενέργειας (όπως μπαταρίες και αντλησιοταμίευση), συμβάλλοντας στη σταθερότητα του δικτύου και στην ενεργειακή επάρκεια. Το σημερινό τοπίο δημιουργεί αβεβαιότητα στους επενδυτές, καθώς η έλλειψη κανόνων για τις περικοπές ενδέχεται να επηρεάσει τα έσοδα από τα έργα ΑΠΕ. Η αβεβαιότητα αυτή μπορεί να επιβραδύνει την ανάπτυξη νέων έργων, γεγονός που θα επηρεάσει τον στόχο της χώρας για ενεργειακή μετάβαση και μείωση των εκπομπών.
Το νέο πλαίσιο, που εκπονήθηκε με επιστημονικό επικεφαλής τον καθηγητή του ΕΜΠ Σταύρο Παπαθανασίου, ενισχύει τη διαφάνεια στην αγορά και βελτιώνει την προβλεψιμότητα για τους επενδυτές. Αυτό εξασφαλίζει τη συνέχιση των επενδύσεων στην καθαρή ενέργεια και τη διατήρηση της οικονομικής βιωσιμότητας των υφιστάμενων έργων, στοιχείο κρίσιμο για τη μακροπρόθεσμη ενεργειακή στρατηγική της χώρας.
Το πλαίσιο καθορίζει τη συμμετοχή των ΑΠΕ στο Χρηματιστήριο Ενέργειας, διασφαλίζοντας ότι τα έργα με προτεραιότητα εισόδου στην αγορά θα είναι αυτά που εξυπηρετούν τη δίκαιη και αποδοτική λειτουργία του συστήματος. Παράλληλα, προτείνεται ένα όριο στη ζήτηση ηλεκτρισμού που μπορεί να καλυφθεί μέσω μακροχρόνιων συμβάσεων (PPAs), ώστε να υπάρχει ισορροπία μεταξύ της αγοράς και των προγραμματισμένων συμφωνιών.
Μια καλά ρυθμισμένη αγορά ενέργειας είναι καθοριστικής σημασίας για τη βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς επιτρέπει τη σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, διατηρώντας παράλληλα την οικονομική σταθερότητα του ενεργειακού τομέα.
Διαχείριση των περικοπών με γνώμονα τη δίκαιη ενεργειακή μετάβαση
Οι περικοπές παραγωγής ΑΠΕ, όταν είναι απαραίτητες, θα γίνονται με βάση αναλογικούς μηχανισμούς, εξασφαλίζοντας ισότιμη μεταχείριση μεταξύ των έργων. Επιπλέον, προτείνεται η εξαίρεση των πολύ μικρών έργων από τις περικοπές, δίνοντας προτεραιότητα σε μονάδες που λειτουργούν σε μικρή κλίμακα, όπως φωτοβολταϊκά έως 400 kW και 200 kW, καθώς και μικρά υδροηλεκτρικά και σταθμούς βιομάζας/βιοαερίου.
Η διατήρηση της στήριξης για μικρές και αποκεντρωμένες μονάδες ΑΠΕ συμβάλλει σε έναν πιο δίκαιο ενεργειακό μετασχηματισμό, όπου η παραγωγή ενέργειας δεν περιορίζεται μόνο σε μεγάλους επενδυτές, αλλά περιλαμβάνει και κοινότητες, αγρότες και μικρές επιχειρήσεις. Μακροπρόθεσμα, η ανάγκη περικοπών μπορεί να μειωθεί με την ενσωμάτωση τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας και έξυπνης διαχείρισης του δικτύου. Επενδύσεις σε συστήματα αποθήκευσης (μπαταρίες, αντλησιοταμίευση), έξυπνα δίκτυα και διαχείριση της ζήτησης θα επιτρέψουν τη μεγιστοποίηση της αξιοποίησης της παραγόμενης πράσινης ενέργειας, ευθυγραμμίζοντας την παραγωγή με τη ζήτηση σε πραγματικό χρόνο.
Το νέο Πλαίσιο Περικοπών δεν αποτελεί απλώς ένα τεχνικό μέτρο διαχείρισης της ενεργειακής αγοράς, αλλά ένα κρίσιμο εργαλείο για τη διαμόρφωση ενός πιο ανθεκτικού και βιώσιμου ενεργειακού συστήματος. Με σαφείς κανόνες, δίκαιη μεταχείριση των επενδυτών και έμφαση στην αξιοποίηση κάθε διαθέσιμης κιλοβατώρας καθαρής ενέργειας, η χώρα μπορεί να προχωρήσει δυναμικά προς την πράσινη μετάβαση.
Η βιώσιμη ανάπτυξη δεν αφορά μόνο την παραγωγή πράσινης ενέργειας, αλλά και τη σωστή διαχείρισή της, ώστε να επιτυγχάνεται ο μέγιστος αντίκτυπος τόσο στο περιβάλλον όσο και στην κοινωνία. Με τη σωστή ισορροπία μεταξύ επενδύσεων, αποδοτικότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης, η ενεργειακή μετάβαση μπορεί να γίνει πραγματικότητα.