Τα δικαιώματα των καταναλωτών είναι ο κεντρικός άξονας προβληματισμού και ευαισθητοποίησης για την Παγκόσμια Ημέρα Καταναλωτή, η οποία γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Μαρτίου.
Ο εορτασμός της καθιερώθηκε το 1983, με απόφαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, σε ανάμνηση της ομιλίας του Προέδρου των ΗΠΑ Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι στις 15 Μαρτίου 1962, κατά την οποία έθεσε τις βάσεις του καταναλωτικού κινήματος.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Καταναλωτή, ο ΕΦΕΤ υπενθυμίζει τα οκτώ βασικά δικαιώματα των καταναλωτών, τα οποία έχουν θεσμοθετηθεί και στις εθνικές νομοθεσίες των περισσότερων χωρών του κόσμου: Το δικαίωμα στο νερό και στην υγιεινή, στην ασφάλεια, στην πληροφόρηση, στην επιλογή, στην εκπροσώπηση, στην αποζημίωση, στην εκπαίδευση και σε ένα υγιεινό περιβάλλον.
Όπως σημειώνει ο ΕΦΕΤ σε ανακοίνωσή του, κάθε χρονιά η 15η Μαρτίου γιορτάζεται μέσα σε μια διαφορετική διεθνή πραγματικότητα που καθορίζεται από διεξαγόμενες συγκρούσεις, περιβαλλοντικές κρίσεις, οικονομικά και γεωπολιτικά δεδομένα. Το καταναλωτικό κίνημα έχει ευαισθητοποιηθεί μπροστά στις νέες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα εν όψει της ενεργειακής και της κλιματικής κρίσης με τα ακραία καιρικά φαινόμενα μαζί με τη μόλυνση του περιβάλλοντος και την απώλεια της βιοποικιλότητας, που καθίστανται απειλητικά για το μέλλον του πλανήτη και για την υγεία του ανθρώπου.
«Λόγω αυτών των διαπιστώσεων, θα χρειαστεί πιθανότατα, μέσα στα επόμενα χρόνια, να κάνουμε θεμελιώδεις αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, όπως στη διατροφή μας, στον τρόπο με τον οποίο ταξιδεύουμε, με τον οποίο θερμαίνουμε ή ψύχουμε τα σπίτια μας καθώς και στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που χρησιμοποιούμε, προκειμένου ο πλανήτης να παραμείνει βιώσιμος, αλλά ταυτόχρονα να ικανοποιούνται οι ανθρώπινες ανάγκες και τα δικαιώματά μας ως καταναλωτές» επισημαίνεται στην ίδια ανακοίνωση.
Ειδικά για φέτος έχει αποτυπωθεί το κάλεσμα για μια μετάβαση σε βιώσιμους τρόπους ζωής με απαραίτητη την προστασία των θεσμικά αναγνωρισμένων αναγκών των καταναλωτών, γεγονός που σημαίνει, αρχικά, πρόσβαση σε βασικά αγαθά όπως τρόφιμα και ενέργεια, υγεία και ασφάλεια. «Σ’ αυτό το πλαίσιο απαίτησης για βιωσιμότητα δεν πρέπει να υπολείπεται η διαθεσιμότητα υγιεινών επιλογών για όλους, ενώ θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται και να προστατεύονται και οι ευάλωτοι καταναλωτές με χαμηλά εισοδήματα και να εισακούεται η φωνή του καταναλωτή σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης. Είναι, λοιπόν, φανερό πως η αναγνωρισμένη πλέον ανάγκη από το καταναλωτικό κίνημα για πιο βιώσιμους τρόπους ζωής περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την τροφή, το νερό, την ενέργεια, τα καταναλωτικά αγαθά» τονίζεται.
Ο ΕΦΕΤ παίζει σημαντικό ρόλο στην προστασία της υγείας και των συμφερόντων των καταναλωτών που ζουν στην Ελλάδα ως κεντρική αρμόδια Αρχή για την οργάνωση, την εποπτεία και τον συντονισμό του συστήματος επισήμων ελέγχων τροφίμων στη χώρα. Πιο συγκεκριμένα, ο Φορέας συμβάλλει στην πρόσβαση των καταναλωτών σε ασφαλή τρόφιμα μέσω της υλοποίησης τακτικών και έκτακτων προγραμμάτων δειγματοληψιών και ελέγχων επιχειρήσεων τροφίμων. Παράλληλα, μέσα από τη συμμετοχή του στα διεθνή επιστημονικά δίκτυα όπως αυτά της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) ο ΕΦΕΤ. είναι ενεργός κόμβος έγκαιρης πληροφόρησης με δυνατότητες έγκαιρης αντίδρασης σε περιπτώσεις διατροφικών συμβάντων.
Εξάλλου, μέσα από τη συμμετοχή του σε εκστρατείες ενημέρωσης της EFSA όπως η Safe2Eat ο ΕΦΕΤ μεριμνά για την ορθή, υπεύθυνη, επιστημονικά τεκμηριωμένη ενημέρωση του καταναλωτή για ορθές διατροφικές συνήθειες και για θέματα ασφάλειας και ποιότητας τροφίμων προβάλλοντας και θέματα σχετικά με τη βιωσιμότητα όπως η αποφυγή της απώλειας και σπατάλης τροφίμων με κατάλληλες πρακτικές, όπως τονίζεται στη σχετική ανακοίνωση.
Για το 2025, ο ΕΦΕΤ τονίζει ότι συνεχίζει την εφαρμογή προγράμματος επισήμου ελέγχου τροφίμων της χώρας, το οποίο περιλαμβάνει συνδυαστικούς ελέγχους (επιθεώρησης – δειγματοληψίας και ανάλυσης) και βασίζεται στη συνεργασία των συναρμόδιων αρχών ελέγχου της χώρας για την υλοποίησή του. Ακόμη, εκπροσωπεί τη χώρα, για 4η πλέον χρονιά, στην ενημερωτική καμπάνια με τίτλο Safe2Eat, υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), στοχεύοντας στην ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με την επιστήμη πίσω από την ασφάλεια τροφίμων, ώστε να κάνουν συνειδητές αγοραστικές επιλογές βάσει των προσωπικών τους κριτηρίων.
Σε συνέχεια προηγούμενων δράσεων επικοινωνιακής ευαισθητοποίησης ο ΕΦΕΤ αναφέρει ότι εστιάζει φέτος στο καίριο θέμα των αλλεργιογόνων ουσιών στα τρόφιμα, στην επισήμανση των τροφίμων, στις διατροφικές ανάγκες και στον ορθό χειρισμό των τροφίμων με σκοπό να προσφέρει με απλά λόγια και μέσω των πιο πρόσφορων διαύλων πολύτιμες συμβουλές στους πολίτες αξιοποιώντας τα επιστημονικά δίκτυα και την πολυετή εμπειρία που διαθέτει.
Υπενθυμίζεται ότι οι καταναλωτές μπορούν να υποβάλλουν τις δικές τους καταγγελίες σχετικά με προβλήματα που εντοπίζουν σε τρόφιμα ή να γνωστοποιούν στον ΕΦΕΤ διατροφικά περιστατικά με όσα περισσότερα στοιχεία διαθέτουν, στον αριθμό 11717 αλλά και στην ιστοσελίδα του Φορέα, ώστε να αξιοποιούνται για άμεσες ενέργειες.