Ας κάνουμε μία υπόθεση εργασίας: Αύριο το πρωί επιτυγχάνεται μία συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στην Ουκρανία. Αυτή τηρείται, και οι εμπλεκόμενες πλευρές ξεκινούν διαπραγματεύσεις. Ποιος θα είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει η Ευρώπη την επόμενη μέρα, ιδιαίτερα υπό τη δεύτερη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ;
Το ερώτημα αυτό απασχολεί ήδη τις Βρυξέλλες και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Μέχρι στιγμής, η ΕΕ δεν μπορεί να προτρέξει του ΝΑΤΟ, εν αναμονή της επίσημης τοποθέτησης Τραμπ. Ωστόσο, ένας πρώην πρωθυπουργός της Λετονίας, ο Krišjānis Kariņš (2019-2023), παρουσιάζει μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση μέσω του Politico. Υπογραμμίζει το αυτονόητο: μια ουκρανική στρατιωτική δύναμη από μόνη της δε θα μπορούσε να εγγυηθεί τη βιωσιμότητα μιας ειρηνευτικής συμφωνίας. Επομένως, η εμπλοκή των Ευρωπαίων είναι απαραίτητη.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει:
«Εναπόκειται τώρα στους Ευρωπαίους ηγέτες του ΝΑΤΟ να συνεργαστούν με την κυβέρνηση Τραμπ σε όλες τις διαπραγματεύσεις για κάθε είδους συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στην Ουκρανία και να βεβαιωθούν ότι το Κίεβο έχει σε αυτές λόγο. Αν οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ είναι επίσης έτοιμοι να βοηθήσουν με φυσική παρουσία στην εξασφάλιση οποιασδήποτε ειρηνευτικής συμφωνίας, τότε υπάρχει ελπίδα για μια ανεξάρτητη Ουκρανία και συνεχή ειρήνη για την υπόλοιπη ήπειρο.»
Ο Kariņš τονίζει τη δυνατότητα μιας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας μέσω ενός συνασπισμού «πρόθυμων» συμμάχων του ΝΑΤΟ, που θα αναλάβουν την επιτήρηση μιας μελλοντικής ζώνης οριοθέτησης. Μια τέτοια πρωτοβουλία θα μπορούσε να αποφέρει σημαντικά οφέλη τόσο για την Ουκρανία όσο και για την Ευρώπη.
Η δυνατότητα μιας ευρωπαϊκής ειρηνευτικής πρωτοβουλίας
Η ιδέα μιας ενεργής ευρωπαϊκής συμμετοχής στην επιτήρηση μιας ειρηνευτικής συμφωνίας είναι απολύτως εφικτή. Η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) της ΕΕ παρέχει τα μέσα για τέτοιες ενέργειες. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της, σε συνεργασία με χώρες όπως η Νορβηγία ή το Ηνωμένο Βασίλειο, έχουν στο παρελθόν λειτουργήσει ως εγγυήτριες δυνάμεις σε παρόμοιες αποστολές.
Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, που αισθάνονται πιο έντονα τη ρωσική απειλή, είναι πιθανότερο να αναλάβουν πρωτοβουλίες σε αυτό το πλαίσιο, αναζητώντας ταυτόχρονα συμμάχους και τα απαραίτητα κονδύλια για εξοπλισμούς.
Ο ρόλος των ΗΠΑ και ο παράγοντας Τραμπ
Η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών υπό τον Τραμπ θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την κατεύθυνση των δαπανών για εξοπλισμούς. Οι δύο «προστατευτισμοί» – των ΗΠΑ και της ΕΕ – είναι πιθανό να συγκρουστούν, ιδίως αν η Ευρώπη επιλέξει να προστατεύσει την ανταγωνιστικότητά της στους τομείς που διαθέτει παραγωγή.
Ωστόσο, αν η Ευρώπη αναλάβει ηγετικό ρόλο σε μια ειρηνευτική αποστολή, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να υποστηρίξουν την προσπάθεια, έστω και με περιορισμένη φυσική παρουσία στο πεδίο.
Υπέρ μιας ευρωπαϊκής ηγεσίας
Η ΕΕ έχει συμφέρον να προχωρήσει σε μια τέτοια κίνηση, τόσο για υπαρξιακούς όσο και για οικονομικούς λόγους. Η ανάληψη ηγετικού ρόλου στην επίτευξη και επιτήρηση της ειρήνης θα ενισχύσει τη θέση της ΕΕ ως γεωπολιτικού παίκτη. Ταυτόχρονα, οι οικονομικές προοπτικές είναι ευοίωνες, καθώς η σταθερότητα στην περιοχή μπορεί να οδηγήσει σε νέες επενδύσεις και εμπορικές ευκαιρίες.
Ακόμη, η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να συμμετέχει ενεργά σε αυτές τις πρωτοβουλίες, ενισχύοντας τη θέση της στον στενό πυρήνα των ευρωπαϊκών αποφάσεων.
Η επόμενη μέρα μιας κατάπαυσης πυρός στην Ουκρανία είναι γεμάτη προκλήσεις. Ωστόσο, αν η Ευρώπη αναλάβει τον ρόλο που της αναλογεί, μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ειρήνης και της σταθερότητας στην ήπειρο.