Σε μια περίοδο κατά την οποία η παγκόσμια οικονομία μετασχηματίζεται ραγδαία υπό το βάρος της ενεργειακής κρίσης και της πράσινης μετάβασης, οι κρίσιμες πρώτες ύλες επανέρχονται δυναμικά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Από την τεχνολογία και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, έως την άμυνα και τις διαστημικές εφαρμογές, οι πρώτες ύλες αυτές αποτελούν θεμέλιο λίθο για τη διατήρηση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και την εφαρμογή στρατηγικής αυτονομίας.
Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί ο χαλκός, ο οποίος βρίσκει εφαρμογή σε ηλεκτρικά δίκτυα, μπαταρίες και ηλεκτροκινητήρες. Μαζί με το αλουμίνιο, έχει να διαδραματίσει έναν ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση και την υιοθέτηση βιώσιμων τεχνολογιών.
Η Ευρώπη καλείται να απαντήσει σε σημαντικές προκλήσεις που αναφέρονται στην προμήθεια, επεξεργασία και ανακύκλωση κρίσιμων πρώτων υλών, τη στιγμή που η εξάρτησή της από τρίτες χώρες καθίσταται εμφανής. Για να θωρακιστεί απέναντι σε αυτές τις αβεβαιότητες, η ΕΕ προχώρησε στην υιοθέτηση της Πράξης για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (Critical Raw Materials Act – CRMA), στοχεύοντας σε ένα σταθερό, ασφαλές και βιώσιμο πλαίσιο εφοδιασμού.
Μία χώρα με προοπτική
Η Ελλάδα, χάρη στον πλούσιο ορυκτό της πλούτου και το ευνοϊκό γεωλογικό της υπόβαθρο, μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη στρατηγική. Η χώρα διαθέτει ήδη ενεργή εξορυκτική δραστηριότητα σε έξι κρίσιμες πρώτες ύλες (βωξίτης, νικέλιο, κοτσιό, μαγνησίτης, σιλικόνη και χαλκός), ενώ παράλληλα διεξάγονται γεωλογικές έρευνες για άλλες εννέα.
Η επένδυση της «Ελληνικός Χρυσός» στη Μεταλλεία Κασσάνδρας στη Χαλκιδική αναδεικνύεται ως παράδειγμα της προοπτικής που ανοίγεται για τη χώρα. Όπως ανέφερε ο κ. Svet Danchev, Υπεύθυνος Μικροοικονομικής Ανάλυσης και Πολιτικής του ΙΟΒΕ, κατά την παρουσίαση σχετικής μελέτης, η Ελλάδα μπορεί να εξελιχθεί σε σημαντικό μεγαλύτερο κόμβο προμήθειας πρώτων υλών.
Δύο τάσεις στον εξορυκτικό κλάδο
Σύμφωνα με τα στοιχεία, ο εξορυκτικός κλάδος στην Ελλάδα καταγράφει δύο παράλληλες τάσεις: η παραγωγή λιγνίτη βαίνει διαρκώς μειούμενη (κάτω από 15 εκατ. τόνους το 2020 από 62 εκατ. τόνους το 2012), ενώ οι εξορύξεις εκτός λιγνίτης, εκατοντάδες, εκατοντάδες, εκατοντάδες εκατοντάδες τόνους το 2012. τόνους το 2023.
Σημαντικά είναι τα αποθέματα χαλκού στη χώρα, τα οποία έρχονται σε 2,6 εκατ. τόνους, ενισχύοντας την εθνική αυτάρκεια. Με την προγραμματισμένη λειτουργία του ορυχείου στις Σκοπιές, η μέση υπολογισμός αναμένεται να φτάσει τις 140.000 λίρες χρυσού και τις 67 εκατ. λίβρες χαλκού.
Η μεταλλευτική και λατομική βιομηχανία συνεισφέρει 2,9 δις. ευρώ στην ΑΕΠ, αντιστοιχώντας στο 1,4% του συνόλου για το 2022. Παράλληλα, προσφέρει άμεσα περίπου 15.800 θέσεις πλήρους απασχόλησης, ενώ οι έμμεσες και προκαλούμενες επιδράσεις ανεβάζουν τη συνολική συμβολή στις 53.200 θέσεις εργασίας. Η παρουσία του κλάδου αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη στήριξη της τοπικής οικονομίας και την προσέλκυση ανθρώπινου δυναμικού σε περιοχές με εξορυκτική δραστηριότητα.
Το επενδυτικό περιβάλλον στην Ελλάδα παρουσιάζει προκλήσεις, κυρίως σε θέματα τεχνολογικής ετοιμότητας και διεθνούς διασύνδεσης.