Η Ελλάδα καλείται να πληρώσει πρόστιμο 415 εκατ. ευρώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω κακοδιαχείρισης και ανεπαρκών ελέγχων σε αγροτικές ενισχύσεις. Είναι η δεύτερη φορά που επιβάλλεται τέτοιου μεγέθους κύρωση – η προηγούμενη αφορούσε τις παράνομες πληρωμές του 2009 (πακέτο Χατζηγάκη), με πρόστιμο 435 εκατ. ευρώ. Σε αμφότερες περιπτώσεις, το ύψος των προστίμων αντιστοιχεί σε 5–6% του αγροτικού ΑΕΠ, δηλαδή το ισοδύναμο ενός ολόκληρου έτους αγροτικού εισοδήματος.
Ποιος πληρώνει τελικά;
Σύμφωνα με την επίσημη τοποθέτηση, η πληρωμή του προστίμου θα γίνει αρχικά από τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά θα ανακτηθεί από τις μελλοντικές κοινοτικές επιδοτήσεις προς τους αγρότες. Με απλά λόγια, οι αγρότες θα λάβουν λιγότερες ενισχύσεις τα επόμενα χρόνια — παρά το γεγονός ότι πολλοί εξ αυτών δεν ευθύνονται προσωπικά για την παρατυπία.
Διαχειριστικά λάθη με διαρκές κόστος
Το ζήτημα της τεχνικής λύσης με τα βοσκοτόπια, που έδινε δικαιώματα ενίσχυσης σε εκτάσεις χωρίς επαρκή τεκμηρίωση, έχει ήδη τεθεί στο μικροσκόπιο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Εάν διαπιστωθούν νέες ατασθαλίες, αναμένεται νέο πρόστιμο.
Αυτό αναδεικνύει ότι η ευθύνη δεν περιορίζεται στον ΟΠΕΚΕΠΕ, αλλά εκτείνεται στην πολιτική ηγεσία και τον θεσμικό σχεδιασμό, ο οποίος απέτυχε να διασφαλίσει διαφάνεια και λογοδοσία.
Οι επιπτώσεις στην αγροτική κοινωνία
Η σταδιακή παρακράτηση κοινοτικών πόρων οδηγεί σε έμμεση τιμωρία των αγροτών, οι οποίοι στηρίζουν το εισόδημά τους στις επιδοτήσεις. Το πρόβλημα είναι όχι μόνο οικονομικό αλλά και ηθικό: πώς μπορείς να ζητάς περισσότερη συμμόρφωση, φορολογική και γραφειοκρατική επιβάρυνση από αγρότες που αισθάνονται εγκαταλελειμμένοι, όταν το ίδιο το κράτος απέτυχε να διαχειριστεί αποτελεσματικά τις ενισχύσεις τους;
Μια ευκαιρία για θεσμική επανεκκίνηση;
Η διαχείριση των επιδοτήσεων είναι κρίσιμη για τη διατροφική ασφάλεια και την περιφερειακή συνοχή. Αντί για επικοινωνιακή διαχείριση ή βολικούς αποδιοπομπαίους τράγους, ίσως τώρα είναι η στιγμή για ουσιαστική επανίδρυση των δομών που σχετίζονται με την αγροτική πολιτική: από το Υπουργείο, έως τους Οργανισμούς Πληρωμών και την αποκεντρωμένη διοίκηση.
Οι πρόσφατες δηλώσεις αποδοχής ευθύνης από την κυβέρνηση μπορούν να αποτελέσουν το εναρκτήριο βήμα. Όμως αυτό θα πρέπει να συνοδευτεί από πράξεις και όχι διαπιστώσεις.