Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι συχνά αντικείμενο κριτικής ως ένας «γραφειοκρατικός μηχανισμός μακριά από τον πολίτη». Ωστόσο, ανάμεσα στα θεσμικά της όργανα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διατηρεί έναν ρόλο-κλειδί στη συμμετοχή και πρόσβαση των Ευρωπαίων πολιτών στη λήψη αποφάσεων.
Κι όμως, πόσοι πολίτες γνωρίζουν ότι μπορούν να απευθυνθούν άμεσα στο Κοινοβούλιο; Πόσοι χρησιμοποιούν τα εργαλεία που τους παρέχει η ευρωπαϊκή δημοκρατία;
Αναφορά: Το επίσημο εργαλείο των πολιτών προς το Κοινοβούλιο
Κάθε πολίτης της Ε.Ε., ή οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο με μόνιμη κατοικία σε κράτος-μέλος, έχει το δικαίωμα να υποβάλει αναφορά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (άρθρο 227 ΣΛΕΕ). Η αναφορά μπορεί να αφορά:
παραβιάσεις δικαιωμάτων από ευρωπαϊκές ή εθνικές αρχές,
ζητήματα περιβάλλοντος, δημόσιας διοίκησης, κοινωνικής πολιτικής,
οποιοδήποτε θέμα εμπίπτει στις αρμοδιότητες της Ε.Ε.
Οι αναφορές αυτές εξετάζονται από την Επιτροπή Αναφορών του Κοινοβουλίου (PETI), η οποία έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει έρευνες, να ζητήσει εξηγήσεις από κράτη και να προωθήσει συζητήσεις στην Ολομέλεια.
Το 2023 υποβλήθηκαν περισσότερες από 1.200 αναφορές, κυρίως από τη Γερμανία, την Ισπανία και την Ιταλία. Η Ελλάδα καταγράφει συγκριτικά χαμηλό αριθμό αναφορών – ένδειξη ελλιπούς πληροφόρησης ή χαμηλής εμπιστοσύνης.
Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών: Όπλο στα χέρια της κοινωνίας
Πέρα από την αναφορά, οι πολίτες έχουν στη διάθεσή τους και την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών (ECI). Εάν συγκεντρωθούν τουλάχιστον 1 εκατομμύριο υπογραφές από 7 κράτη-μέλη, η Επιτροπή υποχρεούται να εξετάσει το θέμα και να απαντήσει δημόσια.
Παραδείγματα επιτυχημένων πρωτοβουλιών είναι εκείνες που αφορούσαν:
την απαγόρευση της γλυφοσάτης,
το δικαίωμα πρόσβασης σε πόσιμο νερό,
την προστασία των αδέσποτων ζώων.
Τα εμπόδια που παραμένουν
Παρά τα διαθέσιμα εργαλεία, η απόσταση ανάμεσα στον πολίτη και την Ε.Ε. παραμένει υπαρκτή. Η γλώσσα, η πολυπλοκότητα των διαδικασιών, η γραφειοκρατία και η έλλειψη απευθείας ενημέρωσης σε τοπικό επίπεδο λειτουργούν αποθαρρυντικά.
Όπως αναφέρθηκε σε σχετική συνεδρίαση της Επιτροπής Αναφορών στο Στρασβούργο,
«Η συμμετοχή δεν είναι αυτονόητη. Χρειάζεται διαρκή καλλιέργεια και θεσμική ενίσχυση. Ένας πολίτης που δεν ακούγεται, είναι ένας πολίτης που απομακρύνεται από τη Δημοκρατία.»
Η ανάγκη για πιο ανοικτή, πιο προσβάσιμη Ευρώπη
Η συζήτηση για τη δημοκρατική λογοδοσία της Ε.Ε. δεν μπορεί να περιορίζεται στις εκλογές. Πρέπει να αφορά και την καθημερινή δυνατότητα παρέμβασης. Το Κοινοβούλιο οφείλει να ενισχύσει τη διαφάνεια, να απλοποιήσει τις ψηφιακές διαδικασίες και να φέρει πιο κοντά τους ευρωβουλευτές με τους ανθρώπους που εκπροσωπούν.
Το δικαίωμα στην αναφορά, η δυνατότητα συνδιαμόρφωσης πολιτικής μέσω πρωτοβουλιών, η αλληλεπίδραση με τους θεσμούς – όλα αυτά δεν είναι πολυτέλειες. Είναι οι βάσεις πάνω στις οποίες χτίζεται η έννοια της ευρωπαϊκής ιθαγένειας.
Για το viosimi.gr – γιατί η Ευρώπη είναι ισχυρή όταν είναι προσβάσιμη.