Η μεγάλη ανάπτυξη των αλυσίδων σούπερ μάρκετ, των παντοπωλείων αλλά και των online αγορών έχει αλλάξει ριζικά τις διατροφικές μας συνήθειες. Μπορεί αυτή η ευκολία που προσφέρει να φαίνεται για τον σύγχρονο τρόπο ζωής, όμως οι ειδικοί κρύβουν τους κώδωνες του κινδύνου. Σύμφωνα με την Tailane Scapin, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Deakin, και τον Adrian Cameron, καθηγητής Δημόσιας Υγείας στο ίδιο πανεπιστήμιο, η ανάπτυξη των αλυσίδων σούπερ μάρκετ και των online αγορών συνοδεύεται από μια επικίνδυνη τάση, την αύξηση της παχυσαρκίας.
Η νέα τους μελέτη, που πραγματοποιήθηκε σε 97 χώρες σε συνεργασία με τη UNICEF, καταγράφει τη ραγδαία αύξηση των σούπερ μάρκετ και την παράλληλη άνοδο στην κατανάλωση ανθυγιεινών τροφίμων. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, που ανέλυσαν οι ίδιοι οι ερευνητές μέσα από άρθρο τους στο The Conversation , όσα περισσότερα σούπερ μάρκετ υπάρχουν, τόσο αυξάνονται οι αγορές των επεξεργασμένων τροφίμων και τα ποσοστά παχυσαρκίας.
Η αλματώδης αύξηση των αλυσίδων σούπερ μάρκετ
Η έρευνα εστίασε στην ανάλυση δεδομένων από τον κλάδο των τροφίμων, εξετάζοντας τον αριθμό των καταστημάτων, τις καταναλωτικές συνήθειες και την αυξημένη διάθεση ανθυγιεινών επεξεργασμένων τροφίμων. Σύμφωνα με τα ευρήματα, μεταξύ 2009 και 2023, οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ παγκοσμίως αυξήθηκαν κατά 23,6%. Οι πιο ραγδαίες αυξήσεις παρατηρήθηκαν σε χώρες μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος, όπως η Μιανμάρ, το Βιετνάμ και η Καμπότζη, με τις ετήσιες αυξήσεις να φτάνουν το 21%, 18% και 12% αντίστοιχα.
Παράλληλα, οι online αγορές τροφίμων εκτοξεύθηκαν κατά 325% μέσα σε μόλις 9 χρόνια (2014-2023), με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να καταγράφουν τα υψηλότερα ποσοστά. Αυτή η ραγδαία ανάπτυξη συνοδεύεται από μια σημαντική αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες των καταναλωτών, μιας και τα επεξεργασμένα τρόφιμα κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος στις προτιμήσεις τους.
Η αύξηση των σούπερ μάρκετ συνδέεται άμεσα με την αύξηση των αγορών ανθυγιεινών τροφίμων. Σε χώρες της Νότιας Ασίας, όπως το Πακιστάν, η Ινδία και οι Μπανγκλαντές, η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων τροφίμων κατά 3-5% κάθε χρόνο, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο, οι πωλήσεις ανθυγιεινών τροφίμων από μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ αυξήθηκαν κατά 10,9% τα τελευταία 15 χρόνια.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Λαϊκή Δημοκρατία του Λάος, όπου η πυκνότητα των σούπερ μάρκετ αυξάνει κατά 15% κάθε χρόνο, ενώ τα ποσοστά παχυσαρκίας διπλασιάστηκαν από το 2009 έως το 2023. Η γενική τάση δείχνει ότι υπάρχουν περισσότερα καταστήματα και καταστήματα λιανικής σε μια χώρα, τόσο μεγαλύτερη η αύξηση της κατανάλωσης.
Γιατί τα σούπερ μάρκετ επηρεάζουν τις διατροφικές μας συνήθειες;
Αν και οι μεγάλες αλυσίδες προσφέρουν μια μεγάλη γκάμα επιλογών στα τρόφιμα, υπάρχουν πολλοί λόγοι που ευνοούν την αγορά λιγότερο υγιεινών επιλογών:
Η κυριαρχία των επεξεργασμένων τροφίμων: Τα περισσότερα τρόφιμα που πωλούνται στα σούπερ μάρκετ είναι υπερ-επεξεργασμένα, δηλαδή περιέχουν υψηλές ποσότητες ζάχαρης, αλατιού και λιπαρών.
Επιθετικές διαφημίσεις και εκπτώσεις: Οι μεγάλες αλυσίδες προέρχονται από ανθυγιεινά προϊόντα, είτε μέσω εκπτώσεων και προσφορών («1+1 δώρο»), είτε μέσω των προβολών τους σε σημεία υψηλής ορατότητας (ταμεία, άκρες ραφιών).
Διαδικτυακή προβολή : Στα ηλεκτρονικά καταστήματα, τα ανθυγιεινά τρόφιμα προβάλλονται περισσότερο και συχνά βρίσκονται σε προσφορά.
Η δύναμη των μεγάλων αλυσίδων: Οι μεγάλες εταιρείες λιανικής ελέγχουν την αγορά τροφίμων, συνεργάζονται με βιομηχανίες επεξεργασμένων τροφίμων και καθορίζουν ποια προϊόντα φτάνουν στα ράφια.
Τι μπορεί να γίνει για να αλλάξει η κατάσταση;
Οι ειδικοί τονίζουν την ανάγκη να υπάρξουν παρεμβάσεις, τόσο από τις κυβερνήσεις όσο και από τις ίδιες τις αλυσίδες λιανικής, ώστε να διαμορφωθεί ένα πιο υγιεινό διατροφικό περιβάλλον. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχει ήδη θεσπιστεί νομοθεσία που απαγορεύει την προβολή ανθυγιεινών προϊόντων στα ταμεία και τις άκρες των ραφιών, ενώ από τον Οκτώβριο του 2024 ισχύουν και περιορισμοί στις προωθητικές ενέργειες ανθυγιεινών προϊόντων. Παράλληλα, στη Νορβηγία, η μεγάλη αλυσίδα σούπερ μάρκετ αύξησε το μέγεθος των τμημάτων με φρέσκα τρόφιμα, προσφέροντας ταυτόχρονα εκπτώσεις σε φρούτα και λαχανικά. Το αποτέλεσμα; 42% αύξηση στις πωλήσεις λαχανικών και 25% στα προϊόντα μεταξύ 2012 και 2020.