«Η Ευρώπη οφείλει να είναι μια ήπειρος για όλους – όχι για τους “αρκετά κατάλληλους”.»
– Helena Dalli, Επίτροπος Ισότητας Ε.Ε.
Η έννοια της συμπερίληψης είναι πια ένα από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα συνθήματα στα ευρωπαϊκά κείμενα πολιτικής. Από τις Οδηγίες για την ισότητα στην εργασία μέχρι τις στρατηγικές κοινωνικής ένταξης ευάλωτων ομάδων, η Ευρωπαϊκή Ένωση προβάλλει με συνέπεια το αφήγημα μιας «δίκαιης και ίσης κοινωνίας».
Και όμως, όσο δυνατά κι αν φωνάζονται οι λέξεις στις αίθουσες των Βρυξελλών, η πραγματικότητα στους δρόμους – από το Παρίσι μέχρι την Πάτρα – δείχνει συχνά άλλα.
«Πολιτικές υπάρχουν, η εφαρμογή είναι το ζητούμενο»
Στο περιθώριο εκδήλωσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με θέμα «Inclusion, Diversity and Social Resilience», είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω, έστω σύντομα, με την κ. Marta Szostak, επικεφαλής της Μονάδας Κοινωνικής Ένταξης της Γενικής Διεύθυνσης Απασχόλησης της Ε.Ε. Όπως μου είπε με ευθύτητα:
«Έχουμε πολιτικές, έχουμε πλατφόρμες, αλλά το πρόβλημα είναι τοπικό: σε πολλές χώρες, η συμπερίληψη παραμένει στα χαρτιά. Οι δήμοι, οι εργοδότες, τα σχολεία — όλοι πρέπει να δεσμευτούν ουσιαστικά.»
Η ίδια τόνισε πως το νέο EU Inclusion Compass που θα τεθεί σε εφαρμογή το 2025, επιδιώκει να «μετρά» τον βαθμό εφαρμογής κοινωνικών πολιτικών με πραγματικά δεδομένα, όχι μόνο με θεωρητικές αξιολογήσεις.
Ποιοι μένουν εκτός;
Το μεγάλο ερώτημα: ποιους αφορά η συμπερίληψη; Οι απαντήσεις πολλές, αλλά το κοινό στοιχείο είναι ένα — οι άνθρωποι στο περιθώριο:
– Άτομα με αναπηρία που δυσκολεύονται να προσπελάσουν δημόσιες υπηρεσίες.
– Ρομά που παραμένουν εγκλωβισμένοι στη φτώχεια και στον κοινωνικό αποκλεισμό.
– Μετανάστες δεύτερης γενιάς που εξακολουθούν να θεωρούνται «ξένοι».
– Μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας που νιώθουν ανασφάλεια στον εργασιακό χώρο ή στο σχολείο.
Από τα σχέδια στην πράξη
Η Ευρώπη της συμπερίληψης δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο σε νομοθετικά εργαλεία. Χρειάζεται αλλαγή στάσεων, θεσμική συνέπεια και τοπική δράση.
Στο πλαίσιο αυτό, έχουν ξεκινήσει πρωτοβουλίες όπως το EU Cities for Inclusion, όπου δήμοι αναλαμβάνουν δεσμεύσεις για την προώθηση ισότητας σε κάθε επίπεδο — από το πού χτίζεται ένα νηπιαγωγείο, μέχρι πώς σχεδιάζεται μια δημόσια καμπάνια.
Όμως, όπως εύστοχα ειπώθηκε στην ημερίδα,
«Δεν αρκεί να κάνεις συμπερίληψη. Πρέπει να την ζεις.»
Η Ευρώπη μπορεί να είναι πρωτοπόρος σε αρχές. Το ερώτημα είναι αν θέλει – και μπορεί – να είναι πρωτοπόρος και στην πράξη. Για τους ανθρώπους που ακόμα ζουν στο περιθώριο, η διαφορά δεν είναι θεωρητική. Είναι καθημερινή.
Για το viosimi.gr – γιατί συμπερίληψη δεν είναι σύνθημα. Είναι ευθύνη.