Οι ενεργειακές κοινότητες (Ε.Κ.) φέρνουν στο προσκήνιο την ιδέα του εκδημοκρατισμού της ενέργειας, ενισχύοντας τη συμμετοχή πολιτών, δήμων, ΜμΕ και αγροτών στην παραγωγή καθαρής ενέργειας. Η βασική τους αρχή είναι η απομάκρυνση από την κυριαρχία των παραδοσιακών παρόχων και η ενεργή εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών στην ενεργειακή μετάβαση.
Μια Ε.Κ. ιδρύεται μέσω συνεργασίας πολιτών και φορέων, με αίτηση στο Υπουργείο και τον Διαχειριστή Δικτύου. Η χρηματοδότηση μπορεί να προέλθει από ίδια κεφάλαια, τραπεζικά δάνεια ή εναλλακτικά από εργαλεία όπως το crowdfunding. Όπως σημείωσε η Christiane Egger (FEDARENE) σε ευρωπαϊκό σεμινάριο, οι παραδοσιακές τράπεζες μπορεί να χρηματοδοτήσουν, αρκεί να πειστούν για την αξία της πράσινης επένδυσης – κάτι που, όπως λέει, θέλει… «γερά νεύρα».
Το όφελος για τους συμμετέχοντες δεν περιορίζεται στη μείωση του λογαριασμού ρεύματος. Οι κοινότητες λειτουργούν ως πυρήνες περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, κοινωνικής συνοχής και ενεργειακής δικαιοσύνης. Ιδιαίτερα όταν δεν έχουν εμπορικό χαρακτήρα, μπορούν να αντιμετωπίσουν την ενεργειακή φτώχεια, προσφέροντας δωρεάν ρεύμα σε ευάλωτα νοικοκυριά.
Η κατάσταση στην Ελλάδα & το ζήτημα των έξυπνων μετρητών
Η Ελλάδα διαθέτει 1.742 ενεργειακές κοινότητες (Νοέμβριος 2024), με συνολική αιτούμενη ισχύ 4.981 MW, αλλά μόλις το 26,5% έχει ηλεκτριστεί. Παρότι ευνοείται από την ηλιοφάνεια, υστερεί σημαντικά σε υποδομές “smart metering”, που είναι απαραίτητες για τον αυτόνομο έλεγχο της ενέργειας και την αποδέσμευση από τους παρόχους.
Οι έξυπνοι μετρητές καταγράφουν αναλυτικά την κατανάλωση, επιτρέποντας καλύτερη διαχείριση. Στην υπόλοιπη Ε.Ε., θεωρούνται δεδομένοι· στην Ελλάδα, μόλις 360.000 βρίσκονταν σε λειτουργία ως τον Μάιο του 2024, με στόχο τα 7,5 εκατομμύρια έως το 2030. Το roll-out ξεκίνησε πρόσφατα μέσω ΔΕΔΔΗΕ και ΕΤΕπ.
Όπως χαρακτηριστικά τόνισε η Egger: «Δεν μπορούμε να μιλάμε για ενεργειακές κοινότητες χωρίς έξυπνους μετρητές. Εκεί που δεν υπάρχουν, λείπει η πολιτική βούληση.»