Στη «μάχη» της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης εισέρχονται εντός του 2026 στην Ελλάδα, έντεκα μικροδορυφόροι παρατήρησης της Γης (Earth Observation), καθώς και μια σειρά γεωχωρικών υπηρεσιών, τη συμβολή των οποίων εξηγεί στο CNN Greece ο Διευθυντής Ερευνών στο ΙΤΕ (Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας) και επικεφαλής του Εργαστηρίου Τηλεπισκόπηση και Εφαρμογών σε Αστικό και Φυσικό Περιβάλλον Νεκτάριος Χρυσουλάκης.
Η απόκτηση των μικροδορυφόρων αυτών κατέστη εφικτή μέσω με του «Εθνικού Προγράμματος Μικροδορυφόρων», στόχος του οποίου είναι «δορυφορικές υπηρεσίες να υποστηρίζουν τις προσπάθειες παρατήρησης διαχρονικών αλλαγών στην κάλυψη γης, την προστασία του περιβάλλοντος, τη διαχείρισης πόρων και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής».
Χάρη στο πρόγραμμα αυτό, το οποίο σχεδιάστηκε από το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος, το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) θα παρέχονται αξιόπιστες υπηρεσίες μεταξύ άλλων για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και ταυτόχρονα, σύμφωνα με τον κ. Χρυσουλάκη «η Ελλάδα καθίσταται πιο ισχυρή στον τομέα της διαστημικής τεχνολογίας και των εφαρμογών της».
Οι τέσσερις άξονες του προγράμματος
Το Πρόγραμμα υλοποιείται σε τέσσερις άξονες:
Ο «Άξονας 1.1» αφορά στην ανάπτυξη τεσσάρων δορυφόρων με δυνατότητα καταγραφής στην φασματική περιοχή του θερμικού υπέρυθρου.
Ο «Άξονας 1.2» αφορά στην ανάπτυξη δύο δορυφόρων τύπου ραντάρ.
Ο «Άξονας 2» αφορά στην ανάπτυξη σμήνους επτά δορυφόρων με δυνατότητα πολυφασματικής καταγραφής της ανακλώμενης ακτινοβολίας με υψηλή χωρική διακριτική ικανότητα.
Ο «Άξονας 3» αφορά στην ανάπτυξη γεωχωρικών υπηρεσιών για την κάλυψη αναγκών κυρίως του δημόσιου τομέα. Περιλαμβάνει την ανάπτυξη ενός κόμβου (Space Hub) για την επεξεργασία και διάθεση δορυφορικών δεδομένων και προϊόντων, όπως και μια σειρά από εξειδικευμένες υπηρεσίες σε πέντε διαφορετικούς τομείς: της γεωργίας, των δασών, των υδάτων, της γης και της ασφάλειας.
Το αστικό περιβάλλον περιλαμβάνεται ως αυτόνομη συνιστώσα, στον τομέα της γης, στον οποίο οι αντίστοιχες υπηρεσίες υλοποιούνται από την εταιρεία Geosystems Hellas (συντονιστής), το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Πανεπιστήμιο Πατρών και τις εταιρείες Wings ICT, Consortis Geospatial και MPLegal. Την ευθύνη της ανάπτυξης των υπηρεσιών που αφορούν στο αστικό περιβάλλον έχει το ΙΤΕ και συγκεκριμένα το Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης και Εφαρμογών σε Αστικό και Φυσικό Περιβάλλον.
Γιατί είναι σημαντική η παρατήρηση του αστικού περιβάλλοντος
Γιατί είναι σημαντική η παρακολούθηση του αστικού περιβάλλοντος; Όπως επισημαίνει ο επικεφαλής του εργαστηρίου «οι πόλεις είναι καταλύτες για την προώθηση και την υλοποίηση πολιτικών για ένα κλιματικά ασφαλές μέλλον, διαδραματίζοντας κρίσιμο ρόλο στην επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας».
Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι «περίπου το 30-40% όλων των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που σχετίζονται με τα ορυκτά καύσιμα προέρχονται άμεσα από τις αστικές περιοχές, ενώ πάνω από το 70% των συνολικών θερμοκηπικών εκπομπών οφείλονται στις ενεργειακές ανάγκες των αστικών πληθυσμών».
Υπ’ αυτό το πρίσμα, όπως σημειώνει ο ίδιος «για την επιτάχυνση της μείωσης των εκπομπών CO2 στο αστικό περιβάλλον, απαιτείται μια χωρική προσέγγιση, η οποία να λαμβάνει υπόψη τις στρατηγικές μετριασμού και προσαρμογής, τόσο στον αστικό ιστό, όσο και στην περιαστική περιοχή».
Κρίσιμα δεδομένα για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στις γειτονιές
«Συνεπώς, ο ρόλος των μικροδορυφόρων είναι σημαντικός, καθώς από το τέλος του 2025, αναμένεται να παρέχουν τα γεωχωρικά δεδομένα που απαιτούνται για την υποστήριξη της αποτελεσματικής εφαρμογής συνδυασμένων στρατηγικών μετριασμού και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή σε επίπεδο γειτονιάς» συμπληρώνει ο επιστήμονας.
Οι μικροδορυφόροι λοιπόν σε συνδυασμό με αντίστοιχες υπηρεσίες που παρέχονται ήδη από το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο Copernicus, αλλά και από άλλες πηγές (π.χ. δεδομένα αστικής κινητικότητας) μπορούν να παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες για τη δομή της πόλης (αστική μορφολογία, επιφανειακή κάλυψη, δυναμική βλάστησης) και τη λειτουργία της (μεταφορές, κινητικότητα, εκπομπές), για την αποτελεσματική αποτύπωση τόσο της δυναμικής της αστικής υπερθέρμανσης, όσο και των εκπομπών CO2 και αερίων ρύπων σε τοπικό επίπεδο.
Προς αυτή την κατεύθυνση, οι γεωχωρικές υπηρεσίες για το αστικό περιβάλλον που αναπτύσσονται για την αξιοποίηση των παρατηρήσεων των μικροδορυφόρων, έχουν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν τις πόλεις, παρέχοντας σημαντικά δεδομένα για όλα όσα αναφέρθηκαν καθώς και για τις μεταβολές τους.