Η τεχνολογία και οι σύγχρονες μεθοδολογίες χαρτογράφησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης αποκαλύπτουν πλέον με ακρίβεια την αόρατη πραγματικότητα που βιώνουν οι κάτοικοι του Λεκανοπεδίου. Η παρακολούθηση των μικροσωματιδίων PM2.5 – ενός από τους πιο επιβλαβείς ρύπους για τη δημόσια υγεία – προσφέρει ένα εργαλείο όχι μόνο για ενημέρωση αλλά και για ουσιαστικό περιβαλλοντικό σχεδιασμό.
Αξιοσημείωτο εύρημα της πρόσφατης καταγραφής είναι η καλή ποιότητα αέρα σε περιοχές όπως η Ελευσίνα και ο Κορυδαλλός – αντίθεση που διαψεύδει κοινές αντιλήψεις, καθώς οι εν λόγω περιοχές συχνά ταυτίζονται με βιομηχανική επιβάρυνση. Από την άλλη πλευρά, γειτονιές με υψηλότερη κατά κεφαλήν πράσινη κάλυψη, όπως οι Θρακομακεδόνες ή το Μαρούσι, καταγράφουν αυξημένες συγκεντρώσεις PM2.5, γεγονός που αποδίδεται σε τοπικές συγκεντρώσεις ρύπων, κυκλοφοριακό φόρτο και μικροκλιματικές συνθήκες.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο, επηρεαζόμενο από τις μεταφορές, την καύση ξύλου για θέρμανση, τη βιομηχανική δραστηριότητα, αλλά και την έλλειψη επαρκών φυτικών πνευμόνων. Οι συγκεντρώσεις PM2.5 στην Αθήνα συχνά ξεπερνούν τα όρια που συνιστά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, εκθέτοντας τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες σε μακροχρόνιους κινδύνους.
Δεν πρόκειται απλώς για στατιστικά. Οι επιπτώσεις της μακροχρόνιας έκθεσης σε μικροσωματίδια συνδέονται με καρδιοαναπνευστικά νοσήματα, νευρολογικές επιπλοκές και πρόωρους θανάτους, ενώ εκτιμάται ότι κάθε χρόνο χάνονται πρόωρα 300.000 ζωές στην ΕΕ λόγω της κακής ποιότητας του αέρα. Η Αθήνα δεν αποτελεί εξαίρεση.
Η βελτίωση της κατάστασης απαιτεί πολιτική βούληση και διατομεακές παρεμβάσεις: επανασχεδιασμό της κινητικότητας, ενίσχυση του πρασίνου, μείωση των ρύπων θέρμανσης και περιορισμό της αστικής διάχυσης. Η ποιότητα του αέρα αποτελεί δείκτη κοινωνικής συνοχής και περιβαλλοντικής δικαιοσύνης – και ως τέτοιος πρέπει να αντιμετωπίζεται.
Η δυνατότητα παρακολούθησης των δεικτών ρύπανσης σε πραγματικό χρόνο μάς φέρνει πιο κοντά στην ευθύνη και τη γνώση. Απομένει να δούμε αν αυτή η γνώση θα μεταφραστεί σε πολιτική πράξη, προκειμένου κάθε γειτονιά να μπορεί να αναπνέει – κυριολεκτικά – καθαρότερο αέρα.