Στο Μπέλεμ της Βραζιλίας, όπου διεξάγεται η σύνοδος κορυφής COP30, η Παγκόσμια Τράπεζα και οι πολυμερείς αναπτυξιακές τράπεζες (MDBs) βρίσκονται στο επίκεντρο της διεθνούς συζήτησης. Οι αναπτυσσόμενες χώρες – που αντιμετωπίζουν ολοένα και συχνότερες φυσικές καταστροφές, ενεργειακές κρίσεις και βαθιές οικονομικές ανισότητες – ζητούν περισσότερους πόρους και πολύ ταχύτερη κινητοποίηση κεφαλαίων για την κλιματική δράση.
Τι είναι οι αναπτυξιακές τράπεζες και γιατί είναι κρίσιμες
Οι αναπτυξιακές τράπεζες, εθνικές και διεθνείς, ιδρύονται με δημόσια κεφάλαια για να χρηματοδοτούν έργα που προωθούν την ανάπτυξη, προσφέροντας τεχνική βοήθεια, επιχορηγήσεις και δάνεια με ευνοϊκούς όρους.
Οι πολυμερείς οργανισμοί – όπως η Παγκόσμια Τράπεζα, η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης και η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης – έχουν αποστολή τη μείωση της φτώχειας και τη διασφάλιση μακροπρόθεσμης οικονομικής σταθερότητας.
Χάρη στις υψηλές πιστοληπτικές αξιολογήσεις τους μπορούν να δανείζουν με χαμηλό κόστος και να αναλαμβάνουν έργα υψηλού ρίσκου. Για πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, που δυσκολεύονται να αντλήσουν κεφάλαια από τις διεθνείς αγορές, ο ρόλος τους είναι καθοριστικός.
Γιατί εντείνεται η πίεση για «μεταρρύθμιση»
Παρότι οι MDBs αυξάνουν τις χρηματοδοτήσεις τους για το κλίμα, το κενό παραμένει τεράστιο. Το 2024 διέθεσαν 137 δισεκατομμύρια δολάρια για κλιματικά έργα – ιστορικό υψηλό.
Ωστόσο:
μόλις 30% κατευθύνθηκε σε δράσεις προσαρμογής,
σχεδόν 40% πήγε σε πλούσιες χώρες.
Την ίδια στιγμή, ο ΟΗΕ εκτιμά ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες θα χρειαστούν 310 δισ. δολάρια ετησίως έως το 2035 μόνο για προσαρμογή, ενώ οι συνολικές ανάγκες για καθαρή ενέργεια και απανθρακοποίηση εκτινάσσονται σε τρισεκατομμύρια.
Γι’ αυτό οι μεταρρυθμίσεις δεν αφορούν μόνο την αύξηση των δημόσιων πόρων. Στόχος είναι να προσελκυστούν περισσότερες ιδιωτικές επενδύσεις. Το 2024 οι MDBs κατάφεραν να κινητοποιήσουν 132 δισ. δολάρια από τον ιδιωτικό τομέα για δράσεις κατά της κλιματικής κρίσης – ένα μοντέλο συνέργειας που η COP30 επιδιώκει να ενισχύσει.
Τι ζητούν οι χώρες στην COP30
Οι συμμετέχοντες πιέζουν για:
περισσότερη χρηματοδότηση για ευάλωτες οικονομίες,
ταχύτερες διαδικασίες έγκρισης έργων,
νέα εργαλεία για τη μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων,
ενισχυμένα κριτήρια βιώσιμων επενδύσεων.
Τη Δευτέρα, ομάδα μεγάλων αναπτυξιακών τραπεζών ανακοίνωσε κοινή δήλωση δεσμευόμενη να «επιταχύνει και να επεκτείνει» τη στήριξη προς τις αναπτυσσόμενες χώρες και παρουσίασε νέες κατευθυντήριες γραμμές για επενδύσεις σε φυσικό κεφάλαιο και βιοποικιλότητα.
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων δεσμεύτηκε να διαθέσει 350 εκατ. δολάρια για γυναικεία επιχειρηματικότητα και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην περιοχή του Αμαζονίου.
Η Παγκόσμια Τράπεζα στο επίκεντρο των αλλαγών
Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει ξεκινήσει τη στρατηγική «Evolution Roadmap», με στόχο:
αύξηση της δανειοδοτικής της ικανότητας,
επιτάχυνση εγκρίσεων,
μεγαλύτερο προσανατολισμό σε ανθεκτικότητα και βιωσιμότητα.
Στο τραπέζι βρίσκονται προτάσεις για νέα κριτήρια βιωσιμότητας, προτεραιοποίηση έργων δημόσιου συμφέροντος (νερό, αγροτική ανθεκτικότητα, πράσινη ενέργεια) και ισχυρότερη διαχείριση κινδύνων.
Ωστόσο οι μεταρρυθμίσεις συναντούν πολιτικές αντιστάσεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ως ο μεγαλύτερος μέτοχος, εκφράζουν επιφυλάξεις για την επέκταση του ρόλου της Τράπεζας στο κλίμα, υποστηρίζοντας ότι πρέπει να παραμείνει προσηλωμένη στην «παραδοσιακή αποστολή» της καταπολέμησης της φτώχειας.
Η μεγάλη εικόνα: Μπορούν θεσμοί του 20ού αιώνα να απαντήσουν στις κρίσεις του 21ου;
Η COP30 δεν εστιάζει μόνο σε νέες δεσμεύσεις για τις εκπομπές. Στοχεύει στη διαμόρφωση ενός πιο αποτελεσματικού συστήματος χρηματοδότησης, ικανού να κινητοποιήσει τεράστια κεφάλαια με ταχύτητα, ευελιξία και διαφάνεια.
Το μήνυμα από το Μπέλεμ είναι ξεκάθαρο: χωρίς μια Παγκόσμια Τράπεζα και ένα δίκτυο πολυμερών δανειστών που μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες της νέας κλιματικής εποχής, η παγκόσμια μετάβαση σε μια ανθεκτική και βιώσιμη οικονομία μένει μετέωρη.
Το κρίσιμο ερώτημα παραμένει: μπορούν οι διεθνείς θεσμοί του 20ού αιώνα να μεταρρυθμιστούν αρκετά ώστε να υπηρετήσουν τις ριζικά διαφορετικές ανάγκες του 21ου;