Καθώς η COP30 συνεχίζεται στο Μπέλεμ της Βραζιλίας, ένα κεντρικό δίλημμα κυριαρχεί στις συζητήσεις: η τεχνολογία μπορεί να σώσει ζωές σε έναν πλανήτη που θερμαίνεται — αλλά ταυτόχρονα παράγει η ίδια σημαντικό περιβαλλοντικό κόστος. Από τα ενεργοβόρα data centres μέχρι τα μεγάλα μοντέλα Τεχνητής Νοημοσύνης, η πράσινη μετάβαση έρχεται αντιμέτωπη με τις ίδιες της τις αντιφάσεις.
Τεχνολογίες που καθυστερούν: πατέντες, κόστος, περιορισμοί
Στο επίκεντρο βρίσκεται το Technology Implementation Programme, μια διεθνής προσπάθεια που θα έπρεπε να επιταχύνει τη διάδοση τεχνολογιών προσαρμογής σε ευάλωτες χώρες. Ωστόσο, η πρόοδος σκοντάφτει στα γνωστά εμπόδια: υψηλό κόστος, πνευματικά δικαιώματα, εμπορικές δεσμεύσεις και έλλειψη χρηματοδότησης.
Βιώσιμη ψύξη – η πιο υποτιμημένη κλιματική πρόκληση
Στο Μπέλεμ παρουσιάστηκε το Beat the Heat Implementation Drive, μια κοινή πρωτοβουλία της βραζιλιάνικης προεδρίας, του UNEP και της Cool Coalition. Στόχος: μια παγκόσμια μετάβαση σε ψύξη που είναι καθαρή, προσβάσιμη και ανθεκτική.
Η ανάγκη είναι επείγουσα:
Η ζήτηση για ψύξη θα τριπλασιαστεί ως το 2050.
Χωρίς δράση, οι εκπομπές του τομέα θα διπλασιαστούν.
Η έκθεση Global Cooling Watch 2025 προβλέπει έως και 7,2 δισ. τόνους CO₂e ετησίως στα μέσα του αιώνα.
Το Sustainable Cooling Pathway που παρουσιάστηκε συνδυάζει παθητικές λύσεις, φυσικές υποδομές, καθαρές τεχνολογίες και απανθρακοποίηση του συστήματος ψύξης. Το UNEP εκτιμά ότι η εφαρμογή του μπορεί να μειώσει τις εκπομπές του τομέα έως και 97%.
Όχι μόνο κλιματιστικά: ψύξη με βάση τη φύση
Ο δροσισμός της πόλης, οι ψυχρές επιφάνειες, οι πράσινες στέγες, ο έξυπνος πολεοδομικός σχεδιασμός και τα συστήματα χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης αποτελούν τα δύο τρίτα των πιθανών μειώσεων.
Η Εκτελεστική Διευθύντρια του UNEP, Inger Andersen, το έθεσε καθαρά:
«Η ψύξη είναι βασική υποδομή, όπως το νερό και η ενέργεια. Αλλά δεν μπορούμε να κλιματίζουμε τον πλανήτη για να λύσουμε την κρίση της υπερθέρμανσης».
Ήδη 185 πόλεις και 72 χώρες έχουν δεσμευθεί στη σχετική πρωτοβουλία.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη ως εργαλείο προσαρμογής — και ως πηγή νέων κινδύνων
Παρότι η AI δεν βρίσκεται στις επίσημες διαπραγματεύσεις, βρίσκεται στο επίκεντρο της Action Agenda. Εκεί συζητείται ο διττός της ρόλος: εργαλείο ανθεκτικότητας αλλά και πηγή περιβαλλοντικού κόστους.
AI για την ανθεκτικότητα: η περίπτωση του Λάος
Η Βραζιλία παρουσίασε παραδείγματα χρήσης της AI σε αναπτυσσόμενες χώρες. Η Alisa Luangrath από το Λάος ανέπτυξε ένα σύστημα άρδευσης βασισμένο σε τεχνητή νοημοσύνη που βοηθά τους αγρότες της Savannakhet να προσαρμοστούν στις ξηρασίες.
Το σύστημα «διαβάζει» υγρασία, υπόγεια ύδατα και μετεωρολογικά δεδομένα, δίνοντας ακριβείς συστάσεις για άρδευση και φύτευση. Όλα θα διατεθούν ως ανοιχτός κώδικας, για παγκόσμια χρήση.
Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της ψηφιακής εποχής
Ο Luã Cruz από το IDEC προειδοποίησε για το αυξανόμενο βάρος των data centres:
τεράστια κατανάλωση ενέργειας,
μεγάλη χρήση νερού για ψύξη,
σημαντική χρήση γης,
ανάγκη για εξόρυξη μετάλλων.
Παρουσίασε παραδείγματα χωρών που βάζουν φρένο:
Η Ολλανδία επέβαλε μορατόριουμ σε νέα data centres.
Στη Χιλή και την Ουρουγουάη, εγκαταστάσεις απομακρύνθηκαν λόγω επιδείνωσης της ξηρασίας.
Στη Βραζιλία, δύο μεγάλα σχέδια data centres εξετάζονται ξανά μετά από περιβαλλοντικές αντιδράσεις και πλημμύρες. «Πολλά κέντρα δεδομένων αγνοούν τα πραγματικά όρια του πλανήτη» σημείωσε ο Cruz.
Η COP30 προσπαθεί να γεφυρώσει δύο ανάγκες:
Να αξιοποιηθεί η τεχνολογία για προσαρμογή και ανθεκτικότητα.
Να διασφαλιστεί ότι οι ίδιες οι τεχνολογίες δεν θα επιβαρύνουν το περιβάλλον περισσότερο από όσο το προστατεύουν.
Το μήνυμα που κυριαρχεί στο Μπέλεμ:
Οι κοινότητες που πλήττονται από καύσωνες, ξηρασία και πλημμύρες χρειάζονται λύσεις τώρα.μΗ τεχνολογία υπάρχει — αλλά δεν φτάνει εκεί που χρειάζεται λόγω κόστους, πατεντών, υποδομών και τεχνικής άνισης πρόσβασης. Η συζήτηση αυτή δεν είναι τεχνική∙ είναι βαθιά ανθρώπινη.Αφορά ποιος θα μπορέσει να ζήσει σε έναν κόσμο που αλλάζει ταχύτερα από όσο μπορούμε να προσαρμοστούμε.