Είναι ευρέως διαδεδομένη η αντίληψη πως οι εκκλησίες ανά τον κόσμο είναι από τους μεγαλύτερους κατόχους γης — και όχι άδικα. Στην περίπτωση της Καθολικής Εκκλησίας, το μέγεθος της ιδιοκτησίας είναι εντυπωσιακό: με περίπου 715 εκατομμύρια στρέμματα, αποτελεί τον μεγαλύτερο συλλογικό ιδιοκτήτη γης παγκοσμίως. Αντίθετα, ο γνωστός επιχειρηματίας Bill Gates, παρότι είναι ο μεγαλύτερος ιδιώτης κάτοχος αγροτικής γης στις ΗΠΑ, διαχειρίζεται μια πολύ μικρότερη έκταση, λίγο πάνω από 1 εκατ. στρέμματα.
Ο εκλιπών Πάπας Φραγκίσκος δεν θα μείνει στην ιστορία μόνο για το πνευματικό του έργο, αλλά και για τη συνεχή του φωνή υπέρ των φτωχών. Αντιμετώπιζε τη φτώχεια όχι ως αφηρημένη έννοια, αλλά ως πρόβλημα καθημερινής επιβίωσης και ανάγκης για τροφή. Και αυτός ο αγώνας, όπως συχνά τόνιζε, δεν αφορά μόνο φιλανθρωπία αλλά και στήριξη της αγροτικής παραγωγής — δηλαδή εκείνων που καλλιεργούν τη γη και γεμίζουν τα τραπέζια.
Η ιταλική αγροτική οργάνωση Coldiretti, με την οποία ο Πάπας διατήρησε στενούς δεσμούς, απέδωσε ιδιαίτερη τιμή στη μνήμη του, επισημαίνοντας τη συμβολή του στην ενίσχυση της οικογενειακής γεωργίας, την προώθηση δίκαιων αγροτικών μοντέλων και την ευαισθητοποίηση για τη βιώσιμη διατροφή. Στις συναντήσεις του με την οργάνωση, ο Πάπας μιλούσε με λόγια απλά, αλλά βαθιά: για τη γη ως “μητέρα”, για την ανάγκη μιας γεωργίας που δεν υπηρετεί μόνο το κέρδος, αλλά σέβεται τη φύση και καταπολεμά τον αποκλεισμό και τη σπατάλη.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ο Ποντίφικας αναγνώρισε τους αγρότες ως «ήρωες του φαγητού», επαινώντας τη συμβολή τους στη σταθερότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας σε δύσκολες εποχές. Και το 2023, ανέδειξε τον ρόλο της γεωργίας και της κτηνοτροφίας ως κλειδί για την περιβαλλοντική προστασία, τονίζοντας ότι η φροντίδα της γης είναι ευθύνη που πηγάζει ήδη από το βιβλίο της Γένεσης.
Αυτό το συνδυαστικό όραμα για την κοινωνική δικαιοσύνη και τη βιωσιμότητα είναι που διαπνέει τις εγκυκλίους του «Laudato si’» και «Fratelli tutti», οι οποίες αποτέλεσαν θεολογικό θεμέλιο για έναν νέο, οικολογικό ανθρωπισμό.
Στο ίδιο πνεύμα, η νεαρή χαρτογράφος και περιβαλλοντολόγος Mully Bruchans, ξεκίνησε ένα φιλόδοξο εγχείρημα, επιχειρώντας να απεικονίσει σε ψηφιακό χάρτη (GIS) όχι μόνο τις ιδιοκτησίες γης της Καθολικής Εκκλησίας, αλλά κυρίως το έργο και τις υποδομές της ανά τον κόσμο. Το GoodLands, όπως ονομάζεται η πλατφόρμα της, φιλοδοξεί να μετατρέψει την εκκλησιαστική περιουσία σε εργαλείο κοινωνικής αλλαγής και περιβαλλοντικής παρέμβασης.
Η Bruchans, μιλώντας σε διεθνή μέσα όπως το Yale Climate Connections, υποστηρίζει ότι η καθολική εκκλησία δεν είχε ποτέ ενιαίο σύστημα καταγραφής της γης της, από την εποχή της Ρωμαιοκαθολικής περιόδου. Το έργο της αποτελεί ένα πρώτο βήμα διαχείρισης, με στόχο όχι την εμπορική αξιοποίηση, αλλά την ενίσχυση κοινωφελών και περιβαλλοντικών δράσεων.
Σε μια εποχή όπου η ανισότητα διευρύνεται και η κλιματική κρίση εντείνεται, το παράδειγμα του Πάπα Φραγκίσκου αναδεικνύεται ως διαχρονική παρακαταθήκη. Και ίσως η αξιοποίηση της γης της Εκκλησίας, υπό αυτό το νέο πρίσμα, να αποτελέσει το θεμέλιο για μια επόμενη σελίδα κοινωνικής δικαιοσύνης και οικολογικής μεταρρύθμισης — ένα έργο που καλείται να συνεχίσει ο νέος Πάπας Λέων ΙΔ΄.