Ο γενικός γραμματέας του Υπουργείου Περιβάλλοντος παραχώρησε αποκλειστική συνέντευξη στο viosimi.gr στην οποία και παρουσίασε τις δράσεις της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας και την ενίσχυση των υδάτινων πόρων.
Ποια είναι η στρατηγική της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας και την ενίσχυση της βιώσιμης διαχείρισης των υδάτινων πόρων;
Οι παρεμβάσεις που κάνουμε είναι τόσο θεσμικές όσο και σε επίπεδο έργων. Στο θεσμικό επίπεδο:
με το ν. 5037/2023 συστήσαμε την ΡΑΑΕΥ για να ενισχύσουμε τον εποπτικό και ρυθμιστικό ρόλο της πολιτείας πάνω στους παρόχους υπηρεσιών ύδρευσης,
με το ν. 5106/2024 ιδρύσαμε τον Οργανισμό Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας που σταδιακά θα υποκαταστήσει τους 55 ΤΟΕΒ που σήμερα υπάρχουν στη Θεσσαλία προκειμένου να υπάρχει συντονισμένη διαχείριση των υδάτων στην Θεσσαλία που πλήττεται από χρόνια λειψυδρία, δηλ. ανισορροπία προσφορά και ζήτησης νερού. Το μοντέλο αυτό εφαρμόζεται πιλοτικά στην Θεσσαλία κι αν πετύχει θα εφαρμοσθεί και σε άλλες περιοχές της χώρας με παρόμοια χαρακτηριστικά,
επικαιροποιήσαμε όλα (14) τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών με βάση τα οποία γίνεται η διαχείριση των υδάτων σε όλη τη χώρα,
θεσπίσαμε, με ΚΥΑ ΥΠΕΝ/ΓρΓΓΦΠΥ/103755/2994/2024 που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο, κοινούς κανόνες κοστολόγησης και τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος με σκοπό τη διασφάλιση της δίκαιης τιμολόγησης (με σωστή διάρθρωση των τιμολογίων και διασφάλιση χαμηλής τιμής για την ποσότητα που αντιστοιχεί σε ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης) και της αποφυγής είτε υπερβολικών χρεώσεων είτε υποτιμολογήσεων που οδηγούν σε δημιουργία χρεών και υπονομεύουν την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των παρόχων,
προχωράμε σε αναδιάρθρωση μέσω κινήτρων των παρόχων υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης (διαθέτουμε 200 εκ.€ για την επιδότηση των χρεών τους προς τους παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας) με στόχο την δημιουργία ισχυρότερων ΔΕΥΑ και τους υποχρεώνουμε να διαθέτουν σχέδιο ασφάλειας τροφοδοσίας νερού για την αντιμετώπιση τόσο της λειψυδρίας όσο και έκτακτων συμβάντων που μπορεί να διαταράξουν την ομαλή τροφοδοσία σε πόσιμο νερό.
Σε ότι αφορά την υλοποίηση έργων ύδρευσης, από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας χρηματοδοτήσαμε με πρόσθετους πόρους περίπου 150 εκ.€ έργα για τη βελτίωση του δικτύου ύδρευσης μέσω αντικατάστασης ή επέκτασης δικτύων, εγκατάστασης ψηφιακών υδρομετρητών και συστημάτων τηλεμετρίας καθώς νέων γεωτρήσεων και αφαλατώσεων. Παράλληλα, για πρώτη φορά, δώσαμε 10 εκ. € στο Υπ. Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής 10 εκ. € για έκτακτα μέτρα αντιμετώπισης της λειψυδρίας στα νησιά και 80 εκ. € από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων σε περιοχές που πλήττονται από τη λειψυδρία. Στη Θεσσαλία προγραμματίζονται μια σειρά έργων που θα έχουν σαν αποτέλεσμα και την μείωση του κινδύνου πλημμύρας και την αύξηση του διαθέσιμου νερού για άρδευση. Η πλέον σημαντική δράση ασφαλώς αφορά τα έργα που προγραμματίζονται για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας στην Αττική και τα οποία περιλαμβάνουν επενδύσεις οι οποίες σε βάθος δεκαετίας υπερβαίνουν το 1 δις €. Οι επενδύσεις αυτές αφορούν σε νέες γεωτρήσεις άμεσης απόδοσης, σε αφαλατώσεις θαλασσινού και υφάλμυρου νερού, μεταφορά νερού από 2 παραποτάμους του Αχελώου με μικρά φράγματα και σήραγγες εκτροπής, μεταφορά νερού από τις εκβολές του Αχελώου καθώς και σε έργα που σχετίζονται με την αντικατάσταση του δικτύου.
Υπάρχουν συγκεκριμένα μέτρα για τη βελτίωση του δικτύου ύδρευσης και την αντιμετώπιση των απωλειών νερού.
Οι απώλειες νερού στην πραγματικότητα είναι μη τιμολογούμενο νερό και οφείλονται σε διαρροές, εξάτμιση, νόμιμη χρήση νερού ύδρευσης για άρδευση (λόγω κοινών δικτύων) και νεροκλοπές. Αποτελεί ευθύνη των παρόχων ο περιορισμός των διαρροών και των νεροκλοπών (όπως π.χ. μέσω παράνομων συνδέσεων, γυρισμένων υδρομέτρων κλπ.) καθώς και η διασφάλιση ότι το ακριβό νερό ύδρευσης δεν χρησιμοποιείται για άρδευση. Όλοι οι πάροχοι οφείλουν να διαθέτουν πενταετές masterplan για την αντιμετώπιση, μεταξύ άλλων του μη τιμολογούμενου νερού και τη μείωση των διαρροών. Αυτό απαιτεί πλήρη χαρτογράφηση του δικτύου, εντοπισμό των αδύνατων σημείων που είναι επιρρεπή σε βλάβες, σωστή ρύθμιση των εσωτερικών πιέσεων, αποτελεσματική αντιμετώπιση των νεροκλοπών καθώς και των συστηματικών κακοπληρωτών. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται όχι μόνο η μείωση του μη τιμολογούμενου νερού αλλά και η οικονομικότερη διαχείριση του νερού άρα η χαμηλότερη τιμή του. Η σωστή διαχείριση του νερού μπορεί να αποδώσει πολύ σημαντική μείωση των “απωλειών”. Ταυτόχρονα, αναζητούμε πρόσθετες πηγές χρηματοδότησης, και μέσω τραπεζικού δανεισμού των παρόχων, για την υλοποίηση των απαιτούμενων έργων, προϋπόθεση των οποίων είναι η διαχειριστική επάρκεια των παρόχων και ο σωστός ολιστικός σχεδιασμός των απαιτούμενων δράσεων.
Πώς διασφαλίζετε τη δίκαιη κατανομή του νερού σε αγροτικές, βιομηχανικές και οικιακές χρήσεις;
Σήμερα, στην Ελλάδα, περίπου το 85% του νερού χρησιμοποιείται για άρδευση, το 13% για ύδρευση και το 2% στην βιομηχανία. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή και την εθνική νομοθεσία, αλλά και την κοινή λογική, απόλυτη προτεραιότητα δίνεται στο πόσιμο νερό. Η διασφάλιση διαθεσιμότητας πόσιμου νερού άριστης ποιότητας αποτελεί θεμελιώδη υποχρέωση της πολιτείας. Αφού ικανοποιηθούν οι ανάγκες σε πόσιμο νερό ακολούθως διασφαλίζεται νερό για την άρδευση και στη συνέχεια για τη βιομηχανία η οποία έχει και τη δυνατότητα να περάσει το κόστος του νερού στην τελική τιμή των προϊόντων της. Προφανώς, σε κάθε περίπτωση απαιτείται να γίνεται συνετή χρήση του νερού και να αποφεύγονται οι σπατάλες. Αυτό αφορά ιδίως την άρδευση όπου συχνά χρησιμοποιούνται μέθοδοι ποτίσματος που δεν είναι οι βέλτιστες δυνατές (πότισμα με κανονάκια, με δυνατό άνεμο, τις θερμές ώρες της ημέρας κλπ.) και τα δίκτυα είναι κατά κανόνα ανοιχτά και έχουν πολύ σημαντικές απώλειες.
Υπάρχουν πρωτοβουλίες για την προώθηση της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης του νερού σε αστικές περιοχές;
Η επαναχρησιμοποίηση του νερού είναι ένα πολύ ουσιαστικό μέτρο εξοικονόμησης “φρέσκου” νερού και είναι βασικό στοιχείο της ολιστικής διαχείρισης του συστήματος ύδρευσης και αποχέτευσης. Ήδη έχουν κατασκευαστεί και λειτουργούν έργα αξιοποίησης στην άρδευση των επεξεργασμένων λυμάτων που προέρχονται από εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων και κατασκευάζονται όλο και περισσότερα. Πρόκειται για απολύτως ασφαλή λύση που σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί μονόδρομο για την εξασφάλιση νερού άρδευσης ή για βιομηχανική χρήση και εμμέσως την εξοικονόμηση φρέσκου νερού για ύδρευση.
Ποιος είναι ο σχεδιασμός για την ενίσχυση της συνεργασίας με την τοπική αυτοδιοίκηση και τις κοινότητες για τη διαχείριση του νερού;
Η ύδρευση αποτελεί αρμοδιότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης ενώ και η άρδευση αποτελεί αρμοδιότητα συνήθως των ΤΟΕΒ ή και των Δήμων. Η πολιτεία συνδράμει συστηματικά τους παρόχους τόσο μέσω θεσμικών παρεμβάσεων σαν αυτές που περιέγραψα νωρίτερα όσο και μέσω της διασφάλισης σημαντικών χρηματοδοτήσεων για έργα υποδομών στον τομέα της άρδευσης, της επαναχρησιμοποίησης των επεξεργασμένων λυμάτων και της ύδρευσης. Το δημόσιο χρήμα όμως δεν επαρκεί. Μόνο οι ανάγκες σε έργα ύδρευσης, με βάση το επιχειρησιακό σχέδιο για το νερό που αποτυπώνει τα αιτήματα των ίδιων των παρόχων το 2021, ανέρχονται περίπου σε 6 δις €! πριν από τα 2 έτη παρατεταμένης ανομβρίας που ασφαλώς έχουν αυξήσει τις ανάγκες, σε συνδυασμό και με τις αυξημένες τουριστικές ροές που δημιουργούν πρόσθετες ανάγκες. Επομένως, παράλληλα με την βελτίωση της διαχείρισης μέσω της μείωσης των “απωλειών”, είναι αναγκαίο να έχουμε ισχυρούς και υγιείς χρηματοοικονομικά παρόχους που να μπορούν να προσελκύσουν και ιδιωτικά κεφάλαια, κυρίως μέσω τραπεζικού δανεισμού.