Η ελάχιστα κολακευτική πρωτιά μεταξύ των χωρών της ΕΕ, τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και οι ρίζες του φαινομένου.
Ένα φαινόμενο που κατατάσσει την Ελλάδα σε μια ελάχιστα κολακευτική πρωτιά, αλλά και θέτει σε κίνδυνο την οικονομική και αναπτυξιακή προοπτική της χώρας έρχεται να επικυρώσει με στοιχεία η ΕΛΣΤΑΤ.
Πρόκειται για την καθίζηση που υπέστη η αποταμίευση κατά το πρώτο τρίμηνο του 2024 και μάλιστα σε ποσοστό -8,1%.
Με τους αριθμούς αυτούς η Ελλάδα φαίνεται να είναι η χώρα μεταξύ όλων των άλλων της Ευρωπαϊκής Ένωσης που «τρώει από τα έτοιμα».
Αναζητώντας τις ρίζες του προβλήματος διαπιστώνουμε κατ αρχήν ότι η εικόνα αυτή εμφανίστηκε από το 2012, εν μέσω δηλαδή οικονομικής κρίσης και από τότε έμεινε ως σταθερό χαρακτηριστικό της καταναλωτικής συμπεριφοράς των Ελλήνων με εξαίρεση τα χρόνια 2020 και 2021 που ο κόσμος σε συνθήκες απομόνωσης είχε κόψει πολλά εξοδα.
Το πρώτο τρίμηνο του 2023 καταγράφτηκε πάλι αρνητικό ποσοστό αλλά αρκετά μικρότερο φτάνοντας στο -2,2% πλην όμως το αντίστοιχο αρνητικό ποσοστό της ίδιας χρονιάς έφτασε στο ποσοστό του -8,9%?
Πως μετριέται όμως το ποσοστό αποταμίευσης;
Σύμφωνα µε την ΕΛΣΤΑΤ, αυτό ορίζεται ως η ακαθάριστη αποταµίευση προς το ακαθάριστο διαθέσιµο εισόδηµα. Ενα αρνητικό ποσοστό, όπως αυτό του πρώτου τριµήνου, σηµαίνει ότι ξοδεύουµε περισσότερα από το ακαθάριστο διαθέσιµο εισόδηµά µας, είτε αντλώντας από τις αποταµιεύσεις προηγούµενων ετών είτε καταφεύγοντας σε δάνεια.
Tο µέγεθος του προβλήµατος αναδεικνύουν, εξάλλου, σταθερά τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το 2023 το ποσοστό αποταµίευσης των νοικοκυριών ήταν -2,7%, φέτος προβλέπεται ότι θα είναι -1,5% και το 2025 -1,3%.
Στην Ε.Ε. το ποσοστό αποταµιεύσεων των νοικοκυριών είναι 14,4%, στην Ευρωζώνη φτάνει το 15,5% και στην Γερµανία που κατέχει το ρεκόρ ανεβαίνει στο 21,1%.
Υπάρχει και μια µέτρηση της αποταµίευσης ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η Ελλάδα είναι και εκεί ουραγός, µε ποσοστό 8,2% το 2023, έναντι µέσου όρου 24,7% της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης.
Οικονομικοί επιστήμονες κι αναλυτές θεωρούν ότι η μακρά διάρκεια του φαινομένου συνεπάγεται εξάρτηση από εξωτερικό δανεισμό. Χαρακτηριστικές είναι οι εκτιμήσεις του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Στουρνάρα, πως το “κενό αποταµίευσης”, σε σχέση µε τις επενδύσεις, αποκαλύπτει διαρθρωτικές αδυναµίες αλλά υψηλή εξάρτηση της χώρας μας από εξωτερική χρηµατοδότηση.
Σύμφωνα με έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών τη ρίζα του φαινομένου «γιατί δεν αποταμιεύουν οι Έλληνες» αναζητούνται στους εξής παράγοντες :
Φοροδιαφυγή, γονικές παροχές, υψηλές συντάξεις μέχρι το 2010, δαπάνες στέγασης.
Κανείς όμως δεν μπορεί να υποτιμήσει το γεγονός ότι τα κίνητρα για αποταμίευση στη χώρα μας εδώ και πολλά χρόνια είναι χαμηλά ενώ τα νοικοκυριά στρέφονται συνέχεια σε επενδύσεις σε ακίνητα. Η κλασικά αρνητική στάση των τραπεζών στο αίτημα για αύξηση των επιτοκίων προθεσμιακών καταθέσεων επιδεινώνει το πρόβλημα.