Απόσπασμα από το, υπό έκδοση, βιβλίο με τίτλο “Η Πολιτική Ηγεσία Αλλιώς…” του συγγραφέα Χριστόδουλου Κουτσουλιάνου
Αν και οι δύο έννοιες έχουν κάτι κοινό, γιατί ουσιαστικά επηρεάζουν τους ανθρώπους, οι διαφορές μεταξύ τους είναι μεγάλες. Μερικοί ισχυρίζονται ότι η εξουσία είναι κακό πράγμα. Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι, εκτός και αν χρησιμοποιείται με κακό τρόπο. Η εξουσία είναι ένας πολύτιμος πόρος που μπορεί να δοθεί σε ένα άτομο, μέσα από την εμπειρία του, την πορεία του ή την γνώση του πάνω σε συγκεκριμένα θέματα.
Οι δύο λέξεις εξουσία και ηγεσία έχουν περάσει στην καθημερινή μας ζωή και γλώσσα και ως συνήθως χρησιμοποιούνται αδιακρίτως, έχοντας την ίδια ή παρόμοια σημασία. Κυρίως η χρήση των λέξεων αυτών έχει εφαρμογή στην πολιτική, στις θρησκείες, στις τέχνες και στις επιστήμες, αλλά και σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης κοινωνίας. Έτσι λοιπόν ο πλανητάρχης μπορεί να εξουσιάζει ή να ηγείται, ο πρωθυπουργός, ο υπουργός, ο δήμαρχος ο πρόεδρος να εξουσιάζουν ή να ηγούνται. Είναι φανερό, ότι μέσα σε ένα κοινωνικό σύνολο το κάθε άτομο είναι μοναδικό, έχει τα δικά του χαρακτηριστικά και τις δικές του ικανότητες. Είναι πιθανό να έχει ή να θέλει να έχει τον δικό του ρόλο εξουσίας ή ηγεσίας στο μικρό-περιβάλλον που ζει.
Η πρώτη αίσθηση είναι ότι η λέξη εξουσία αποπνέει μια αρνητική αύρα αφού αυτός που ασκεί την εξουσία έχει το δικαίωμα να θεωρεί ότι κατέχει την αλήθεια για όσα λέει και για όσα κάνει. Φυσικά οι πράξεις του έχουν άμεσο αντίκτυπο σε όσους απευθύνεται και σε όσους εξουσιάζει. Σε αντίθεση με την έννοια της εξουσίας, η ηγεσία έχει θετική ενέργεια, καθώς ο ηγέτης δεν διεκδικεί το απόλυτο της γνώσης και της αλήθειας των επιλογών του, αλλά προτείνει ποιο είναι κατά την άποψη το καλό που πρέπει να υιοθετηθεί από το σύνολο των πολιτών. Ο πολιτικός ηγέτης οραματίζεται το μέλλον και την τύχη του τόπου του μέσα από τις προτάσεις του.
Σε γενικές γραμμές η θεωρία υποστηρίζει ότι η εξουσία βρίσκεται σε κάθε κόμμα και θεσμό της πολιτείας στα χέρια των κοινωνικών και πολιτικών ελίτ και στα διάφορα δίκτυα σχεδιασμού πολιτικών προγραμμάτων που άλλες φορές έχουν θεσμική υπόσταση και άλλες έχουν αφανή παρέμβαση από τα παρασκήνια.
Εξουσία λοιπόν ή ηγεσία; Αυτός που ασκεί την εξουσία είναι και ηγέτης; Ο ηγέτης εκτός από ηγεσία ασκεί και εξουσία; Και εάν ναι, πως ασκείται αυτή;
Οι δύο αυτές λέξεις εννοούν απλά και μόνο την διοίκηση, την αρχηγία και την διακυβέρνηση; ή έχουν σχέση με την τυραννία και την δημοκρατία; Μάλλον εύκολα διακρίνεται πως άλλο εννοούμε με την λέξη ηγεσία και άλλο με την λέξη εξουσία. Όσο η ποιότητα της πολιτικής ηγεσίας διαφέρει από την θέση της εξουσίας, τόσο πιο αποτελεσματικά και δημοκρατικά λειτουργεί η ομάδα γύρω από τον πολιτικό ηγέτη.
Ο επικεφαλής, αυτός, δηλαδή, που ασκεί την εξουσία δεν είναι πάντοτε ουσιαστικός ηγέτης. Προφανώς και έχει δικαίωμα να επιβάλλει τις απόψεις του στους άλλους μέσω της υπακοής. Όμως, μπορεί να έχει αποκτήσει την θέση αυτή από μία άλλη αρχή, έχοντας συγκεκριμένα δικαιώματα, ευθύνες αρμοδιότητες και προνόμια. Μπορεί, ωστόσο, να την έχει πάρει λόγω αρχαιότητας ή λόγω καλών δημοσίων σχέσεων που μπορεί να έχει ή εξαιτίας υψηλών συγγενικών σχέσεων. Ακόμα, μπορεί να την έχει αποκτήσει και μέσα από πολιτικές διεργασίες εντός του πολιτικού του φορέα. Όμως, ο πολιτικός ηγέτης συνήθως αναδεικνύεται από τον λαό. Η αναγνώριση του γίνεται κατά κανόνα οικειοθελώς, πρόθυμα, ελεύθερα και φυσικά σε κάποιες περιπτώσεις αυθόρμητα.
Συνοψίζοντας, και η πολιτική ηγεσία και η εξουσία μπορούν να εξισωθούν εάν υπάρχει η διάθεση από την πλευρά αυτού που έχει την δύναμη, να αποκτήσει την ικανότητα να ηγηθεί και αυτό απαιτεί όχι μόνο να προσδιορίσει τον εαυτό του με βάση τις δικές του εκτιμήσεις, αλλά και να αναζητήσει εκείνες τις εξωτερικές απόψεις που θα του παρέχουν ανατροφοδότηση για να μπορέσει βελτιωθεί. Με λίγα λόγια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πολιτική ηγεσία συνεπάγεται δύναμη, αλλά η εξουσία δεν συνεπάγεται απαραίτητα πολιτική ηγεσία.
Τέλος, είναι αξιοσημείωτο αναφοράς, ότι ο Μαχάτμα Γκάντι και ο Νέλσον Μαντέλα δεν είχαν εξουσία, όμως ήταν μεγάλοι ηγέτες και οι οπαδοί τους ήταν έτοιμοι να κάνουν οτιδήποτε ζητούσαν αυτοί οι άνδρες.
Ο Χριστόδουλος Κουτσουλιάνος είναι συγγραφέας και αρθρογράφος σε ελληνικά και ξένα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Πρώην διευθυντής της Κοινωφελούς Επιχείρησης του Δήμου Καλαμαριάς.
Επικοινωνία: http://www.koutsoulianos.gr/ Youtube Facebook Linkedin