Ο Διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Νίκος Μιχαλοπουλος, μιλά στο viosimi.gr
Στα Αντικύθηρα χτυπά η καρδιά της επιστημονικής παρακολούθησης της Μεσογείου. Το πρόγραμμα ΠΑΓΓΑΙΑ, ένα υπερσύγχρονο παρατηρητήριο, συγκεντρώνει δεδομένα για την ατμόσφαιρα, το κλίμα και την ενέργεια και προσφέρει κρίσιμες προβλέψεις για φαινόμενα που επηρεάζουν τη ζωή μας. Ο Νίκος Μιχαλοπουλος, Διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου, εξηγεί γιατί αυτός ο μικρός σταθμός έχει παγκόσμια σημασία.
Κύριε Μιχαλοπουλε, τι ακριβώς είναι η ΠΑΓΓΑΙΑ και ποιος είναι ο ρόλος της;
Η ΠΑΓΓΑΙΑ είναι ένα παρατηρητήριο που βρίσκεται στα Αντικύθηρα και λειτουργεί ως πολυεπίπεδος σταθμός παρακολούθησης του περιβάλλοντος και της ατμόσφαιρας. Συλλέγει δεδομένα για την κλιματική αλλαγή, τις ακραίες θερμοκρασίες, την ατμοσφαιρική ρύπανση και την ηλιακή ακτινοβολία. Είναι το «μάτι» της Ελλάδας και της Ευρώπης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ποια είναι η σημασία του για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης;
Η περιοχή της Μεσογείου είναι μια από τις πιο ευάλωτες στον κόσμο όσον αφορά την κλιματική αλλαγή. Η ΠΑΓΓΑΙΑ μας επιτρέπει να έχουμε ακριβή εικόνα των μεταβολών και να προβλέπουμε ακραία φαινόμενα – όπως καύσωνες, πλημμύρες, αλλά ακόμη και σεισμούς και τσουνάμι. Αυτή η πρόβλεψη είναι κρίσιμη τόσο για την επιστήμη όσο και για την Πολιτική Προστασία.
Υπάρχει συνεργασία με κρατικούς φορείς;
Βεβαίως. Η ΠΑΓΓΑΙΑ συνεργάζεται στενά με την Πολιτική Προστασία, με ευρωπαϊκά δίκτυα, καθώς και με κυβερνήσεις σε επίπεδο Μεσογείου. Τα δεδομένα που συγκεντρώνονται αξιοποιούνται σε εθνικό και διεθνές επίπεδο για τη λήψη αποφάσεων.
Πώς συμβάλλει το παρατηρητήριο στην ενεργειακή μετάβαση και τις ανανεώσιμες πηγές;
Ένας πολύ πρακτικός ρόλος της ΠΑΓΓΑΙΑΣ είναι η καταγραφή της ηλιοφάνειας και των ατμοσφαιρικών συνθηκών, που βοηθούν στον σχεδιασμό και την απόδοση φωτοβολταϊκών συστημάτων. Είναι ένα σημαντικό εργαλείο για τη βελτίωση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ειδικά σε περιοχές υψηλής ηλιοφάνειας όπως η Ελλάδα.
Πώς χρηματοδοτείται το έργο;
Το έργο έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Αυτή η στήριξη μας δίνει τη δυνατότητα να αναπτύξουμε περαιτέρω τις υποδομές μας και να δημιουργήσουμε ένα νέο εργαστήριο.
Τι περιλαμβάνει αυτό το νέο εργαστήριο;
Πρόκειται για ένα υπερσύγχρονο εργαστήριο 2.000 τετραγωνικών μέτρων, το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το 2026. Θα φιλοξενεί εξοπλισμό αιχμής, ενώ θα λειτουργεί και ως χώρος εκπαίδευσης – ένα είδος «σχολείου» για φοιτητές και νέους ερευνητές που θέλουν να ασχοληθούν με τις περιβαλλοντικές επιστήμες.
Τι καθιστά την ΠΑΓΓΑΙΑ μοναδική σε ευρωπαϊκό επίπεδο;
Είναι ο μοναδικός σταθμός αυτού του είδους στην Ευρώπη, με δυνατότητες πρόβλεψης και ανάλυσης που καλύπτουν τόσο την επιστήμη όσο και τις πρακτικές ανάγκες των κοινωνιών. Δεν είναι απλώς ένας ερευνητικός σταθμός – είναι ένα κέντρο παρακολούθησης, πρόβλεψης, συνεργασίας και εκπαίδευσης.
Τι μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στον κόσμο;
Ότι η κλιματική κρίση δεν είναι θεωρία – είναι εδώ. Και αν θέλουμε να την αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά, πρέπει να επενδύσουμε στην επιστήμη, στη συνεργασία και στη γνώση. Η ΠΑΓΓΑΙΑ είναι ένα βήμα προς αυτό το μέλλον.
Μέχρι το 2026, η ΠΑΓΓΑΙΑ θα είναι πλήρως λειτουργική, αποτελώντας σημείο αναφοράς για τη Μεσόγειο και την Ευρώπη. Η καινοτομία, η βιωσιμότητα και η πρόληψη βρίσκονται στο επίκεντρο αυτού του οράματος.
Ο Νίκος Μιχαλοπουλος είναι Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Με πολυετή εμπειρία στον τομέα της ατμοσφαιρικής χημείας και της περιβαλλοντικής παρακολούθησης, είναι επικεφαλής σημαντικών εθνικών και ευρωπαϊκών έργων που αφορούν την κλιματική αλλαγή, την ποιότητα του αέρα και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Έχει διατελέσει συντονιστής διεθνών επιστημονικών πρωτοβουλιών και έχει δημοσιεύσει δεκάδες ερευνητικές εργασίες με παγκόσμια αναγνώριση. Ηγήθηκε της ίδρυσης του παρατηρητηρίου ΠΑΓΓΑΙΑ στα Αντικύθηρα, θέτοντας την Ελλάδα στην αιχμή της περιβαλλοντικής επιστήμης στη Μεσόγειο.