Απόσπασμα από το, υπό έκδοση, βιβλίο με τίτλο “Η Πολιτική Ηγεσία Αλλιώς…” του συγγραφέα Χριστόδουλου Κουτσουλιάνου
Μέρος Πρώτο
Η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας τόσο της λογικής όσο και των συναισθημάτων του ανθρώπου. Έτσι, εκτός από τις επιστήμες της διοίκησης και τις πολιτικές επιστήμες, το φαινόμενο της ηγεσίας απασχόλησε και άλλους επιστημονικούς χώρους, όπως αυτόν της ψυχολογίας. Σε αυτό το άρθρο θα εξεταστούν οι παράγοντες που επηρεάζουν την πολιτική ηγετική συμπεριφορά, όπως η συναισθηματική νοημοσύνη, οι οποίοι διατυπώθηκαν από θεωρίες που φωτίζουν αυτή την πτυχή του φαινομένου αυτού.
Μια από τις βασικότερες ικανότητες του πολιτικού ηγέτη στο πλαίσιο της επικοινωνιακής αλληλεπίδρασης τόσο με τον εαυτό του όσο και με τους πολίτες, με σκοπό την ενδοεπικοινωνία και την διαπροσωπική επικοινωνία, είναι η συναισθηματική νοημοσύνη. Η συναισθηματική νοημοσύνη αποτελεί έναν πιο σύγχρονο όρο από αυτόν της ενσυναίσθησης και είναι ταυτόχρονα η μετεξέλιξη του όρου κοινωνική νοημοσύνη.
Συναισθηματική νοημοσύνη ( Emotional Intelligence ή EQ), λοιπόν, ορίζεται σαν η ικανότητα του ατόμου να εντοπίζει, να αξιολογεί, να ελέγχει και να εκφράζει τα συναισθήματα του αλλά και να αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα των άλλων. Επίσης, ένα σημαντικό στοιχείο είναι ότι στην συναισθηματική νοημοσύνη το άτομο χρησιμοποιεί την συναισθηματική πληροφορία ως οδηγό σκέψης και συμπεριφοράς. Άτομα με ψηλό δείκτη EQ συνήθως εξελίσσονται σε χαρισματικούς ηγέτες γιατί έχουν την δυνατότητα να αντιλαμβάνονται τα γεγονότα, να δίνουν έμφαση σε ιδιαίτερες καταστάσεις και να επιλέγουν τους σωστούς συνεργάτες που θα τους πλαισιώνουν. Έχουν την διάθεση και την αυτοπεποίθηση να παίρνουν ελεγχόμενα ρίσκα, δεν λαϊκίζουν και εργάζονται με υπομονή και επιμονή. Τέλος, έχουν καθαρή κριτική διάθεση, δεν είναι αλαζόνες, ενώ ταυτόχρονα μπορούν και αποδίδουν, δουλεύοντας ομαδικά και ενθαρρύνοντας τους συνεργάτες τους.
Ο Αριστοτέλης αποτέλεσε θα λέγαμε τον πατέρα του ορισμού της έννοιας της συναισθηματικής νοημοσύνης φέρνοντας τον άνθρωπο πρόσωπο με πρόσωπο με την πρόκληση να αισθανθεί και να διαχειριστεί τα πάθη του, καθώς και τα συναισθήματα του. Ο Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος ήταν ο πρώτος που καθόρισε τους ορισμούς που αργότερα διατυπώθηκαν για την έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης και μάλιστα την όρισε σαν την ικανότητα του ατόμου να ελέγχει και να διαχειρίζεται τα συναισθήματα του, ώστε να ανταποκρίνεται σε κάθε συναισθηματική πίεση που δέχεται από εξωγενείς και ενδογενείς παράγοντες. Μαζί με τον προσδιορισμό της συμπεριφοράς και της ανταπόκρισης του ρήτορα στα πάθη και στα συναισθήματα του ακροατηρίου, ο φιλόσοφος προσδιόρισε, επίσης, στο πλαίσιο της συναισθηματικής νοημοσύνης, την έννοια της ενσυναίσθησης, ως την ικανότητα να καταλαβαίνει ο ρήτορας, τα συναισθήματα των άλλων και να μοιράζεται μαζί με τους ακροατές του τα συναισθήματα και τις σκέψεις, τόσο τις δικές του όσο και του ακροατηρίου του.
Ο εμπνευστής τώρα της θεωρίας της συναισθηματικής νοημοσύνης ( Emotional Intelligence ) στην σύγχρονη εποχή είναι ο Daniel Goleman, ο οποίος χαρακτηρίζει την συναισθηματική νοημοσύνη ως έναν από τους βασικότερους παράγοντες της αποτελεσματικής ηγεσίας. Βασιζόμενος σε πορίσματα νευρολογικών και ψυχολογικών ερευνών, καθώς και σε έρευνες που έγιναν σε οργανισμούς, υποστηρίζει ότι η διάθεση του ηγέτη να μεταδίδεται, ακόμη και χωρίς λεκτική έκφραση, και να επηρεάζει σε καθοριστικό βαθμό, τόσο όσους βρίσκονται γύρω του όσο και τις αποφάσεις και ενέργειές τους, αποδεικνύει ότι η συναισθηματική νοημοσύνη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και με την πολιτική ηγεσία, όπου βρίσκει άριστο πεδίο εφαρμογής. Όσο, λοιπόν, πιο ψηλό δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης έχει ο ηγέτης, τόσο πιο πετυχημένος είναι. Οι πιο αποτελεσματικοί ηγέτες επιδεικνύουν εκείνη την διάθεση και την συμπεριφορά που ταιριάζει σε κάθε περίπτωση που αντιμετωπίζουν και την συνδυάζουν με την κατάλληλη δόση αισιοδοξίας. Αυτού του είδους ο συντονισμός περιλαμβάνει πέντε παράγοντες της συναισθηματικής νοημοσύνης, οι οποίοι είναι η αυτογνωσία, ο αυτοέλεγχος, το όραμα-κίνητρο, η κοινωνική ευαισθησία και οι κοινωνικές δεξιότητες. Στη συνέχεια, θα προσπαθήσουμε να προσαρμόσουμε με έναν πιο εξειδικευμένο τρόπο τους πέντε παράγοντες αυτούς στα πλαίσια της πολιτικής ηγεσίας .
ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ
Ξεκινώντας, λοιπόν, με τον πρώτο παράγοντα, η αυτογνωσία είναι η ικανότητα του πολιτικού ηγέτη να «διαβάζει» σωστά τα συναισθήματα του, να υπολογίζει την διάθεση του με ακρίβεια και να γνωρίζει πως αυτή επηρεάζει τους συνεργάτες του, αλλά και τους πολίτες. Ο πολιτικός ηγέτης που έχει αυτογνωσία, αξιολογεί σωστά όχι μόνο τον εαυτό του, αλλά και το πολιτικό περιβάλλον όπως διαμορφώνεται, καθώς και τους συνεργάτες του.
Προηγήθηκε φυσικά του Daniel Coleman ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος ο Σωκράτης, ο οποίος έλεγε ότι η αυτογνωσία αποτελεί την μεγαλύτερη αρετή ενός ανθρώπου, πόσο μάλλον ενός πολιτικού ηγέτη. Τα άτομα που διαθέτουν υψηλό δείκτη συναισθηματικής νοημοσύνης έχουν πολύ υψηλό βαθμό αυτογνωσίας. Γνωρίζουν τα δυνατά τους σημεία και τα εκμεταλλεύονται, καθώς και τα αδύνατα τους σημεία, τα οποία προσπαθούν να βελτιώσουν. Διαθέτουν αυτοπεποίθηση γιατί εμπιστεύονται το ένστικτό τους και λειτουργούν με γνώμονα το μέτρο. Αντίθετα, άτομα με χαμηλή αυτογνωσία πολύ συχνά βρίσκονται σε κατάσταση άμυνας, με αποτέλεσμα να μην παραδέχονται τα λάθη τους και άρα να μην μαθαίνουν από αυτά, οπότε ρίχνουν το φταίξιμο σε άλλους και προσπαθούν να «κλέψουν» τα εύσημα από τους άλλους.
Φέρνοντας ένα παράδειγμα από την σύγχρονη εποχή, η σιδηρά κυρία Μάργκαρετ Θάτσερ έχασε τις εκλογές μέσα από το ίδιο της το κόμμα και έτσι έχασε την ευκαιρία για μια ακόμη θητεία σαν πρωθυπουργός, διότι υπερεκτίμησε τόσο την επιρροή της μέσα στο κόμμα, όσο και στην κοινωνία, μένοντας σταθερή στις άκαμπτες πολιτικές της τόσο για το θέμα της Ευρώπης, όσο και για θέματα εσωτερικής φορολογικής πολιτικής με τις γνωστές για αυτήν καταστροφικές συνέπειες. Αυτή της η στάση και η υπερεκτίμηση της προσωπικότητάς της, είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια της αυτογνωσίας της.
ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΣ
Ο δεύτερος παράγοντας, ο αυτοέλεγχος είναι η ικανότητα του πολιτικού ηγέτη να ελέγχει τα συναισθήματα του και να ενεργεί με τιμιότητα και ακεραιότητα προς όφελος του λαού του. Ο πολιτικός ηγέτης με αυτοέλεγχο δεν καταβάλλεται από την κακή διάθεση της στιγμής, αλλά διοχετεύει τα συναισθήματα του προς τους συνεργάτες του αλλά και προς τον λαό του με τρόπο χρήσιμο. Γνωρίζει την πηγή προέλευσης τους και την χειρίζεται αναλόγως. Όπως και η αυτογνωσία, έτσι και η αυτορρύθμιση πολλές φορές δεν εκτιμώνται και θεωρούνται ως έλλειψη πάθους. Άνθρωποι με έντονη προσωπικότητα θεωρούνται «κλασικοί» πολιτικοί ηγέτες και τα ξεσπάσματα τους λαμβάνονται ως χάρισμα και δύναμη. Όμως, οι έρευνες του Goleman έδειξαν, ότι οι ακραίες παρουσιάσεις αρνητικών συναισθημάτων ποτέ δεν οδήγησαν σε καλή ηγεσία πράγμα το οποίο συμβαίνει και στην πολιτική ηγεσία. Ο ιστορικός ηγέτης της Ινδίας Μαχάτμα Γκάντι, υπήρξε ένα παράδειγμα προς μίμηση σε αυτό τον τομέα. Οι χαμηλοί τόνοι που υιοθετούσε, η εναντίωση του στην χρήση οποιασδήποτε βίας, οι προσπάθειές του για να υπερισχύσει η ειρήνη, συνέβαλαν στο να καταστεί παγκόσμιο σύμβολο και ορόσημο της φιλοσοφικής και της πολιτικής διανόησης του 20ου αιώνα, αλλά και να πετύχει σχεδόν αναίμακτα τον εθνικό στόχο της χώρας του που ήταν η απελευθέρωση από τους Άγγλους και φυσικά η ανεξαρτησία της χώρας του. Φυλακίστηκε πολλές φορές από τους κατακτητές τους οποίους αντιμετώπισε πάντα με στωικότητα και καρτερικότητα η οποία χαρακτηρίζεται ως μνημειώδης έως και στις μέρες μας.
Ο Χριστόδουλος Κουτσουλιάνος είναι συγγραφέας και αρθρογράφος σε ελληνικά και ξένα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Πρώην διευθυντής της Κοινωφελούς Επιχείρησης του Δήμου Καλαμαριάς. Επικοινωνία: Youtube Facebook Linkedin