Τα γεγονότα στη Θεσσαλία αναδεικνύουν τις παγκόσμιες προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και την επιτακτική ανάγκη για βιώσιμη ανάπτυξη.
Ο Σεπτέμβριος του 2023 θα μείνει χαραγμένος στη μνήμη μας για τις πρωτοφανείς πλημμύρες με τις οποίες επλήγησαν η περιφέρεια της Θεσσαλίας της Ελλάδας. Ένα φαινόμενο μοναδικής έντασης και διάρκειας που όχι μόνο προκάλεσε καταστροφές αλλά και έριξε φως στις προκλήσεις και τη σημασία της βιώσιμης ανάπτυξης.
Η Θεσσαλία είναι γνωστή για τις εύφορες πεδιάδες της. Ωστόσο, η κάποτε προβλέψιμη ροή του νερού έγινε τερατώδης αυτόν τον Σεπτέμβριο, Τεράστιες είναι οι συνέπειες για την ελληνική οικονομία από τις καταστροφές που προκάλεσαν οι πλημμύρες. Τα δύσκολα τώρα αναδεικνύονται, καθώς η στάθμη από τις πλημμυρισμένες περιοχές κατεβαίνει. Μόνο στη Θεσσαλία παράγεται το 71% του χοιρινού κρέατος στην Ελλάδα, γίνεται το 50% της παραγωγής τυριών, το 18,5% του γάλακτος, ενώ τεράστιες είναι οι ζημιές σε καλλιέργειες. Η Λάρισα είναι ο σιτοβολώνας της χώρας, καθώς παράγει το 24% του σκληρού σιταριού και το 22,5% του κριθαριού. Ακόμη, στη Λάρισα έχουμε τη μισή ελληνική παραγωγή βιομηχανικής ντομάτας. Με τη νέα καλλιεργητική περίοδο να ξεκινά τον Νοέμβριο, είναι άγνωστο πόσες εκτάσεις τελικά θα είναι καλλιεργήσιμες. Όλα αυτά οδηγούν σε ανησυχίες για την επισιτιστική ασφάλεια και την οικονομική σταθερότητα τους επόμενους μήνες.
Ενώ η άμεση αιτία των πλημμυρών ήταν η καταρρακτώδης βροχή, οι περιβαλλοντολόγοι υποστηρίζουν ότι η έκταση και η σοβαρότητα της πλημμύρας επιδεινώθηκαν από ανθρώπινες δραστηριότητες. Η αστικοποίηση, οι γεωργικές πρακτικές και η αποψίλωση των δασών έχουν αλλάξει τη φυσική υδρολογία της περιοχής. Οι υποδομές, ιδιαίτερα οι δρόμοι και τα κτίρια, συχνά λειτουργούν ως εμπόδια στη φυσική ροή του νερού. Εν τω μεταξύ, η απομάκρυνση των δέντρων, τα οποία λειτουργούν ως σφουγγάρια και επιβραδύνουν τη ροή του νερού, επιδεινώνει τις επιπτώσεις των έντονων βροχοπτώσεων.
Από την άποψη της βιωσιμότητας, αυτές οι πλημμύρες χρησιμεύουν ως μια οδυνηρή υπενθύμιση ότι η παράβλεψη περιβαλλοντικών εκτιμήσεων στην ανάπτυξη μπορεί να έχει τρομερές επιπτώσεις. Η βιώσιμη ανάπτυξη επιδιώκει να εξισορροπήσει κοινωνικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Τα γεγονότα στη Θεσσαλία δείχνουν τι συμβαίνει όταν αυτή η ισορροπία είναι στρεβλή.
Στον απόηχο των πλημμυρών, έχει δοκιμαστεί η ανθεκτικότητα των κοινοτήτων στη Θεσσαλία. Σύμφωνα με την Ελληνική Κυβέρνηση, γίνονται προσπάθειες για την παροχή ανακούφισης και την αποκατάσταση των πληγεισών περιοχών. Όμως, πέρα από την άμεση ανακούφιση, υπάρχει επείγουσα ανάγκη για μακροπρόθεσμες λύσεις που δίνουν προτεραιότητα στη βιωσιμότητα.
Η βασική αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης είναι η εναρμόνιση της οικονομικής ανάπτυξης με την προστασία του περιβάλλοντος και την κοινωνική ευημερία. Δεδομένου ότι η κλιματική αλλαγή προβλέπεται να αυξήσει τη συχνότητα και την ένταση τέτοιων ακραίων καιρικών φαινομένων είναι επιτακτική ανάγκη η Ελλάδα να επανεξετάσει την προσέγγισή της στην ανάπτυξη με την εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών.
Αυτή η πρακτική αναφέρεται στις παρακάτω δράσεις:
- Αναδάσωση. Χρειάζονται εκτενείς εκστρατείες αναδάσωσης. Τα δέντρα λειτουργούν ως φυσικά σφουγγάρια, απορροφώντας το υπερβολικό νερό και αποτρέποντας τη διάβρωση του εδάφους.
- Ανθεκτικές υποδομές. Αυτό περιλαμβάνει την ανύψωση κτιρίων, την ενίσχυση γεφυρών και το σχεδιασμό δρόμων που μπορούν να διοχετεύουν το νερό μακριά από κατοικημένες περιοχές.
- Εκπαίδευση της κοινότητας. Οι τοπικές κοινότητες είναι η πρώτη γραμμή άμυνας και πρέπει να εκπαιδευτούν σε προγράμματα ετοιμότητας για φυσικές καταστροφές, τα οποία θα εφοδιάσουν τους κατοίκους με γνώσεις και πόρους ώστε να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά κατά τη διάρκεια κρίσεων.
- Αλλαγή οικονομικού μοντέλου. Η γεωργία είναι κεντρική οικονομική δραστηριότητα στη Θεσσαλία. Η προώθηση τομέων όπως ο βιώσιμος τουρισμός και η τεχνολογία μπορούν να προσφέρουν εναλλακτικές πηγές εισοδήματος.
- Αποκατάσταση Υγροτόπων. Οι υγρότοποι λειτουργούν ως φυσικά αντιπλημμυρικά φράγματα. Οι πρωτοβουλίες για την προστασία και την αποκατάσταση αυτών των οικοσυστημάτων μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη διαχείριση των πλημμυρών.
Συμπερασματικά, τα γεγονότα στη Θεσσαλία αναδεικνύουν τις παγκόσμιες προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και την επιτακτική ανάγκη για βιώσιμη ανάπτυξη. Καθώς η περιοχή ξεκινά το ταξίδι ανάκαμψής της, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στη χάραξη μιας διαδρομής που θα σέβεται τα όρια της φύσης, διασφαλίζοντας παράλληλα την ευημερία για τους κατοίκους της.
Ο Στέφανος Μπίλλας είναι εκδότης του viosimi.gr και πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και του A CERT Ευρωπαϊκός Οργανισμός Πιστοποίησης