Γράφει ο Αλέξανδρος Παπαγεωργίου
H Ελλάδα από τον Νοέμβριο-2020 συμμετέχει στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Αγορά Ηλεκτρισμού με στόχο ένα οικονομικά αποδοτικότερο και ανταγωνιστικότερο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, ενισχυμένης ασφάλειας και διασυνοριακής αλληλεγγύης με τη συμπερίληψη μεγαλύτερου μεριδίου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) και βελτιωμένων συστημάτων ενεργειακής απόδοσης. Τα ανωτέρω συνιστούν αδιαμφισβήτητες βάσεις για την ευρωπαϊκή ενεργειακή μετάβαση σε ένα αποτελεσματικότερο και καθαρότερο ενεργειακό περιβάλλον.
Η κύρια αγορά του Target Model και που διαχειρίζεται το Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΧΕ) είναι η Αγορά Επόμενης Ημέρας (ΑΕΗ) στην οποία συμμετέχουν Παραγωγοί & Προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας καθώς και traders που αναλαμβάνουν το διασυνοριακό εμπόριο (εισαγωγές/εξαγωγές) ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπρόσθετα το ΕΧΕ διαχειρίζεται και την Ενδοημερήσια Αγορά Ηλεκτρικής Ενέργειας, μετά τη λήξη της προθεσμίας υποβολής εντολών συναλλαγών στην Αγορά Επόμενης Ημέρας, η οποία περιλαμβάνει τρεις Συμπληρωματικές Περιφερειακές Ενδοημερήσιες Δημοπρασίες (CRIDAs) και τη Συνεχή Ενδοημερήσια Συναλλαγή (XBID).
Ένας κοινός αλγόριθμος για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες που συμμετέχουν στην ΑΕΗ «τρέχει» καθημερινά και ορίζει την βέλτιστη οριακή τιμή (marginal pricing) ανά ώρα για κάθε χώρα βάση των εντολών αγοράς και πώλησης που έχουν υποβληθεί από τους Συμμετέχοντες .
Παρότι ο αλγόριθμος και η επίλυση του είναι κοινή για όλες τις χώρες που συμμετέχουν στο Target Model, ανά διαστήματα παρατηρούνται έντονες διαφορές στις τιμές μεταξύ των χωρών λόγω βασικών διαφορών στη δομή και λειτουργεία του ηλεκτρικού συστήματος κάθε χώρας. Πιο συγκεκριμένα οι παράγοντες αυτοί είναι:
Ενεργειακό Μίγμα: Το ενεργειακό μίγμα παρουσιάζει έντονες διαφοροποιήσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών και σε ένα μεγάλο βαθμό αντικατοπτρίζει την πρόσβαση κάθε χώρας στον αντίστοιχο ενεργειακό πόρο. Για παράδειγμα, όπως φαίνεται από το γράφημα παρακάτω, χώρες όπως η Γαλλία, Βουλγαρία, Φινλανδία καλύπτουν ένα μεγάλο ποσοστό των ενεργειακών τους αναγκών από σταθμούς πυρηνικής ενέργειας ενώ χώρες όπως η Λιθουανία και η Εσθονία βασίζονται κατά ένα πολύ μεγάλο βαθμό σε Εισαγωγές. Από την άλλη πλευρά χώρες όπως η Νορβηγία, καλύπτουν σχεδόν αποκλειστικά την ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας από Υδροηλεκτρικά και Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Η Ελλάδα καλύπτει τις ενεργειακές τις ανάγκες κυρίως από ΑΠΕ και Φυσικό Αέριο όπως και η Ιρλανδία, Ιταλία και Ολλανδία.
Energy mix between SDAC countries (Sep22 – Aug23) – Overview
Source: Eurostat
Τιμές Φυσικού Αερίου: Οι τιμές Φυσικού Αερίου παρουσίασαν έντονες διακυμάνσεις τα τελευταία 3 χρόνια και αυξήθηκαν σε ιστορικά επίπεδα με την έναρξη της Ρωσικής Εισβολής στην Ουκρανία με αποτέλεσμα να συμπαρασύρουν τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας σε ανάλογα επίπεδα και ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Ιταλία και η Ελλάδα που βασίζονται σε πολύ μεγάλο ποσοστό στο ΦΑ για την κάλυψη της ζήτησής τους. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει την “συντονισμένη” μεταβολή στις τιμές ΦΑ (TTF Spot*) και ηλεκτρισμού στην Ελλάδα (DAM) και “αποκαλύπτει” μία “δυνατή συσχέτιση” (strong correlation).
*Το TTF αποτελεί το εικονικό σημείο συναλλαγών φυσικού αερίου με τη μεγαλύτερη χρήση και ρευστότητα στην Ευρώπη και η τιμή του είναι το πλέον χρησιμοποιούμενο στις ευρωπαϊκές χρηματιστηριακές συναλλαγές της αγοράς φυσικού αερίου.
Σύγκριση Τιμών Ελληνικής DAM και ΤΤF (Spot)
Source: HEnEX and EEX
Διασυνδέσεις (Interconnections): Η Ελλάδα λόγω της γεωγραφικής της θέσης στο νότιο-ανατολικό άκρο της Ευρώπης έχει περιορισμένο αριθμό διασυνδέσεων με χώρες που ανήκουν στο Target Model, με αποτέλεσμα να έχει μειωμένη δυνατότητα ‘απορρόφησης’ φθηνότερης ενέργειας από χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Επίσης, στο δυτικό της σύνορο η Ελλάδα συνορεύει με την Ιταλία η οποία κατά μέσο όρο έχει την υψηλότερη τιμή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη λόγω σημαντικού ποσοστού κάλυψης της ζήτησης από σταθμού ηλεκτροπαραγωγής με ΦΑ.
Ενδεικτικά, παρουσιάζεται παρακάτω ένας χάρτης με τις ροές ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών και ο συνοδευτικός πίνακας όπου φαίνεται η χαμηλή θέση της Ελλάδας τόσο σε εισαγωγές όσο και εξαγωγές. Φυσικά είναι σκόπιμο να αναφερθεί ότι τα δίκτυα και η αναβάθμισή τους αποτελούν βασικό πυλώνα στις πολιτικές ενεργειακής μετάβασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αναμένονται σημαντικές επενδύσεις σε αυτόν τον τομέα.
Ζήτηση και ΑΠΕ: Όπως ήδη έχουμε δει οι ΑΠΕ καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της ζήτησης στην Ελλάδα – τόσο η ζήτηση όσο και η παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ παρουσιάζουν έντονες διακυμάνσεις κατά την διάρκεια τόσο του έτους όσο και της ημέρας που οφείλονται κυρίως στις κλιματικές συνθήκες και στην ανθρώπινη δραστηριότητα.
Ζήτηση (Αγορά) ηλεκτρικής ενέργειας ανά ώρα και εποχή
Ωριαία Διακύμανση παραγωγής (Πώληση) ΑΠΕ ανά έτος
Source:HEnEX
Επίσης, όπως φαίνεται από το παρακάτω διάγραμμα ο λόγος της κάλυψης της ζήτησης (Buy quantities) από ΑΠΕ είναι αντιστρόφως ανάλογος με την τιμή εκκαθάρισης ηλεκτρικής ενέργειας (MCP), όπως ορίζεται κατά την επίλυση της AEH.
Source:HEnEX
Συνοψίζοντας τα παραπάνω, η Ελλάδα κατά τα 2 προηγούμενα χρόνια, εν μέσω ενεργειακής κρίσης, βρέθηκε στις «ακριβότερες» θέσεις ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη ως χώρα που βασίζει μεγάλο κομμάτι της παραγωγής της σε ηλεκτρική ενέργεια στο Φυσικό Αέριο αλλά και ως απόρροια των περιορισμένων ηλεκτρικών διασυνδέσεων. Ήδη, από τα μέσα του 23’, με την υποχώρηση των τιμών του ΦΑ και κυρίως από τις αρχές του 24’ η εικόνα αυτή έχει αλλάξει ενώ ενδεικτικά για το πρώτο 3-μηνο του 24’ η Ελλάδα με μέση τιμή εκκαθάρισης στα 78.16€/MWh (μειωμένη περισσότερο από 50% σε σχέση με την ίδια περίοδο την προηγούμενη χρονιά) βρίσκεται λίγο ψηλότερα από το μέσο της κατάταξης των ευρωπαϊκών χωρών με βάση τις τιμές στην ΑΕΗ.