Το ενεργειακό πακέτο της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση είναι ένα μεγάλο στοίχημα
Συνέντευξη στη Χιονία Βλάχου – Μπλιάτκα
Για τις κυριότερες αιτίες που οδηγούν στο υψηλότερο κόστος του ηλεκτρκού ρεύματος στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρώπης και για το αν η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ επηρεάζει αυτό, μιλάει η Μαρία Σπυράκη, μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα), υποψήφια ευρωβουλευτής της ΝΔ, στη συνέντευξη που μας παραχώρησε στα πλαίσια του αφιερώματος του viosimi.gr «Γιατί η ηλεκτρική ενέργεια στην Ελλάδα παραμένει ακριβή;»
Η κ. Σπυράκη αναφέρεται επίσης στις προτάσεις που έχουν υποβληθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και τη μείωση του κόστους του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ελλάδα αλλά και στη συνεργασία της χώρας μας με άλλες χώρες και διεθνείς οργανισμούς για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις στον τομέα της ενέργειας και τις τιμές του ρεύματος
Τέλος η κ. Σπυράκη μιλάει για τις τεχνολογικές καινοτομίες, όπως η αποθήκευση ενέργειας και τα έξυπνα δίκτυα, τα οποία θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση του κόστους του ρεύματος.
Ποιες είναι οι κυριότερες αιτίες που οδηγούν στο υψηλότερο κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρώπης
To βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα ως προς τα κόστη ηλεκτρικού ρεύματος σε σχέση με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, θυμίζω ότι αναδείχθηκε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η τιμή της μεγαβατώρας στην ελληνική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας ήταν η υψηλότερη στην Ευρώπη (στα 269 ευρώ/ MWh), με διαφορά 120 ευρώ/MWhακόμη και από τη γειτονική διασυνδεδεμένη αγορά της Βουλγαρίας και πάνω από 123 ευρώ/MWh από τις αγορές της Γερμανίας και της Γαλλίας, κατάσταση η οποία διατηρήθηκε μέχρι τα τέλη του 2023.
Σε μηνιαίο επίπεδο, η Ελλάδα ήταν η έκτη ακριβότερη αγορά στην Ευρώπη με μέση τιμή 276,9 €/MWh, πίσω από το Βέλγιο, την Ιρλανδία, τη Γαλλία, την Ελβετία και την Ιταλία.
Η σημαντική αυτή απόκλιση των τιμών από την υπόλοιπη Ευρώπη βρισκόταν για μεγάλο καιρό στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης, με την κυβέρνηση να την αποδίδει στον τρόπο με τον οποίο οι εγχώριοι παραγωγοί τιμολογούν διαφορετικά το φυσικό αέριο σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, συνθήκη για την οποία η κυβέρνηση έλαβε μια σειρά από μέτρα.
Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι οι κυβερνητικές παρεμβάσεις αντιμετώπισαν το πρόβλημα των τιμών όχι μόνο για τους πιο ευάλωτους , όπως συνέβη σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, αλλά για το σύνολο των καταναλωτών συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων. Απέναντι στα προβλήματα που ανέδειξε η παράνομη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η προφανής εξάρτηση από το φυσικό αέριο στην τιμή του ηλεκτρισμού, η κυβέρνηση προχώρησε σε ταχεία, άμεση παρέμβαση μακράς διαρκείας και έτσι η δραματική άνοδος των τιμών δεν κατέστρεψε νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Είναι επίσης απαραίτητο να λάβουμε υπόψη μας ότι στην Ελλάδα, το μοντέλο τιμολόγησης του φυσικού αερίου λαμβάνει υπόψη τη μέση τιμή του προηγούμενου μήνα έναντι της ημερήσιας τιμής που διαμορφώνεται στο χρηματιστήριο, ένα μοντέλο τιμολόγησης που ισχύει και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Όμως, ο κύριος λόγος για τις υψηλές τιμές έγκειται στο μείγμα καυσίμων για την ηλεκτροπαραγωγή, στο οποίο το φυσικό αέριο κατέχει κυρίαρχη θέση με ποσοστό άνω του 40%. Το μερίδιο του λιγνίτη είναι μεν χαμηλό, αλλά οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορούν να καθορίσουν τιμή μόνο για ορισμένες ώρες της ημέρας και όχι για το σύνολο του εικοσιτετραώρου. Οι διαφορετικές συνθήκες προσφοράς και ζήτησης, όπως η γεωπολιτική κατάσταση, η διαφοροποίηση των εισαγωγών και οι περιορισμένες διασυνδέσεις, το κόστος των δικτύων, το κόστος προστασίας του περιβάλλοντος, οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες συναπαρτίζουν μεταβλητές που έχουν επίπτωση στην τελική τιμή.
Τα παραπάνω σε συνδυασμό με την «ρηχή» ως προς την απόδοση χρηματιστηριακή αγορά της Ελλάδας και ο περιορισμένος ανταγωνισμός στην παραγωγή, συνιστούν τους βασικούς εκείνους παράγοντες που χρειάζονται βελτίωση. Ήδη πάντως οι τιμές έχουν αποκλιμακωθεί στα επίπεδα πριν την παράνομη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και σε αυτό διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο η πολιτική του υπουργείου Ενέργειας με τα διαφορετικά χρώματα τιμολογίου που έδωσε στον καταναλωτή τη δυνατότητα σύγκρισης και ελεύθερης επιλογής παρόχου.
Η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ επηρεάζει το κόστος του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ελλάδα;
Πράγματι, οι πρωτοβουλίες και τα μέτρα που λαμβάνονται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο με σκοπό την πληθωριστική έκρηξη, μπορούν να ενταχθούν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων πολιτικών για την επόμενη ενεργειακή ημέρα της ΕΕ. Γενικά, οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι στα περισσότερα κράτη μέλη η τιμή (μετά τους φόρους και τις κρατικές ενισχύσεις) που πληρώνουν οι καταναλωτές για το ηλεκτρικό ρεύμα είναι υψηλότερηαπό την τιμή που χρεώνουν οι παραγωγοί. Με άλλα λόγια, οι φόροι επιβαρύνουν την τιμή του ρεύματος περισσότερο από ό,τι την ελαφρύνουν οι κρατικές ενισχύσεις. Για παράδειγμα, στη Δανία η τιμή παραγωγού είναι 0,36 ευρώ, ενώ η τιμή καταναλωτή 0,54 ευρώ ανά κιλοβατώρα. Στο σύνολο της ΕΕ, φόροι και κρατικές ενισχύσεις διαμορφώνουν την τιμή καταναλωτή σε 0,28 ευρώ ανά κιλοβατώρα (από τιμή παραγωγού 0,24 ευρώ).
Μόνο σε τρία κράτη μέλη οι τιμές καταναλωτή του ηλεκτρικού ρεύματος είναι χαμηλότερες από τις τιμές παραγωγού: στην Ολλανδία, στην Ιρλανδία και στην Ελλάδα. Στη χώρα μας, οι κρατικές ενισχύσεις μειώνουν την τιμή του ρεύματος περισσότερο από ό,τι την αυξάνουν οι φόροι, διαμορφώνοντας τιμή καταναλωτή 0,26 ευρώ ανά κιλοβατώρα (από τιμή παραγωγού 0,45 ευρώ). Στην Ελλάδα, η τιμή παραγωγού είναι η υψηλότερη στην ΕΕ, σχεδόν διπλάσια από τον κοινοτικό μέσο όρο (0,24 ευρώ ανά κιλοβατώρα).
Εκτός των παροδικών μέτρων, όπως είναι οι παραπάνω επιδοτήσεις στα τιμολόγια του ηλεκτρικού ρεύματος οι οποίες σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητες, χρειάζονται διαρκέστερες πολιτικές που θα προστατεύουν τους ευάλωτους καταναλωτές, θα προβλέπουν ενεργειακή ευελιξία για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, θα εγκαθιδρύουν μόνιμο μηχανισμό εξασφάλισης βιωσιμότητας των τιμών για τη βιομηχανία της χώρας, θα εξασφαλίζουν τη συνδεσιμότητα με το σύστημα των μεγάλων έργων ΑΠΕ και θα ενισχύουν το διεθνή ρόλο της χώρας στη μεταφορά ενέργειας προς όφελος των πολιτών της.
Το ενεργειακό πακέτο της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση είναι ένα μεγάλο στοίχημα. Η ΕΕ έχει πλέον νομοθετήσει το σύνολο αυτής της μεγάλης νομοθετική πρωτοβουλίας- καλείται όμως να παίξει καθοριστικό ρόλο στην εποπτεία κατά την ορθή και ταχεία εφαρμογή της νομοθεσίας αυτής από τα κράτη-μέλη. Προκειμένου να επιτευχθεί γρήγορη εφαρμογή της πράσινης μετάβασης, είναι απαραίτητη η συνεργασία δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, ενώ η ταχεία διείσδυση των ΑΠΕ στο μείγμα του ενεργειακού εφοδιασμού φέρνει ήδη σημαντικά οφέλη, αρκεί να ξεκαθαρίσει το ρυθμιστικό τοπίο και να διευκολυνθεί η σύνδεση στη σύστημα των έργων ΑΠΕ με ενίσχυση του υφιστάμενου δικτύου.
Έχουν υποβληθεί προτάσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και τη μείωση του κόστους του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ελλάδα;
Η συνεργασία της Ελλάδας με την ΕΕ και τα αντίστοιχα όργανά της, είναι σταθερή στην προσπάθεια αντιμετώπισης του κόστους του ηλεκτρικού ρεύματος και τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας.
Σε αυτό το πλαίσιο έχει κινηθεί:
- Η νέα ηλεκτρική Διασύνδεση Κρήτης-Αττικής με χρηματοδότηση πάνω από 250 εκ ευρώ από το Ταμείο Πολιτικής Συνοχής. Το έργο θα βελτιώσει την ενεργειακή ασφάλεια της Κρήτης, θα μεγιστοποιήσει το δυναμικό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας του νησιού, θα μειώσει τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας προς όφελος των καταναλωτών και θα ενισχύσει την ευρύτερη οικονομική ανάπτυξη της περιοχής.
- Άμεση ενίσχυση 1 δις ευρώ από σε δυο έργα παραγωγής και αποθήκευσης ΑΠΕ.Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε, βάσει των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις, ελληνικά μέτρα ύψους 1 δισ. ευρώ για τη στήριξη δύο έργων παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην Ελλάδα. Τα μέτρα συμβάλλουν στην επίτευξη των κλιματικών και ενεργειακών στόχων της Ελλάδας, καθώς και των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και της δέσμης προσαρμογής στον στόχο του 55 % καθιστώντας δυνατή την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ελληνικό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας. Aμφότερα τα έργα αναμένεται να αυξήσουν την ετήσια καθαρή ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές στο ελληνικό μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας κατά περίπου 1,2 TWh. Αυτό αντιστοιχεί περίπου στο 2,1 % της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της Ελλάδας το 2020. Επιπλέον, τα δύο έργα θα τονώσουν την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές κατά 8 % σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2020.
- Στα τέλη του 2023, ολοκληρώθηκε ένας ακόμη κύκλος, υποβολής προτάσεων για τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας. Συνολικά 13 θέματα με συνολικό προϋπολογισμό περίπου 100 εκατ. ευρώ ήταν ανοικτά στους τομείς της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, της ενίσχυσης της εγκατάστασης αντλιών θερμότητας και του εκσυγχρονισμού των δικτύων DHC, της στήριξης των δημόσιων αρχών στη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας, των δεξιοτήτων και ικανοτήτων οικοδόμησης στη βιομηχανία, της συσσώρευσης ιδιωτικής χρηματοδότησης και της κινητοποίησης επενδυτικών έργων, της δημιουργίας μόνο απευθυντικών υπηρεσιών για την ανακαίνιση κατοικιών και δημόσιων κτιρίων, και της μείωσης της ενεργειακής φτώχειας, καθώς και της ενίσχυσης των ενεργειακών κοινοτήτων.
- Επίσης στο πλαίσιο του ΠΕΠ 2021-2027, υποβάλλονται ανά Περιφέρεια, έργα ενεργειακής αναβάθμισης και αξιοποίησης ΑΠΕ σε δημόσια κτίρια και υποδομές, με σκοπό την ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων δημοτικών και δημοσίων κτιρίων και υποδομών που λειτουργούν, με δυνατότητα χρήσης συστημάτων διαχείρισης ενέργειας καθώς και αξιοποίησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ).
Συνεργάζεται η Ελλάδα με άλλες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις στον τομέα της ενέργειας και τις τιμές του ρεύματος;
- Το ζήτημα της διασυνδεσιμότητας της Ελλάδας με άλλες γειτονικές χώρες συνιστά προτεραιότητα για τη χώρα μας, προκειμένου να διαμορφωθούν ευνοϊκότερες γεωπολιτικές συνθήκες που θα οδηγήσουν σε αντίστοιχη εξομάλυνση των ενεργειακών τιμών. Η τριμερής συνεργασία της Ελλάδας με Κύπρο και Ισραήλ κινείται σε αυτήν την κατεύθυνση. Σχετικά με θέματα ηλεκτρικής ενέργειας και ειδικότερα αναφορικά με την κατασκευή της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, σημειώνεται ότι στα τέλη Μαΐου 2020 η εταιρεία “Euroasia Interconnector” υπέβαλλε αίτηση για χρηματοδότηση της κατασκευής του τμήματος Κύπρος-Κρήτη από το χρηματοδοτικό εργαλείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης “Connecting Europe Facility – CEF”.
- Ομοίως, η Συνεργασία Ελλάδας- Κύπρου- Αιγύπτου αφορά θέματα κοινού ενδιαφέροντος, στα οποία συμπεριλαμβάνεται η Ενέργεια ιδιαίτερα λόγω της ανακάλυψης σημαντικών αποθεμάτων υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο καθώς και ανακοινώθηκε η απόφαση για σύσταση Μονίμου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας- Κύπρου- Αιγύπτου με σκοπό την συνεργασία για έργα μεταφοράς φυσικού αερίου καθώς και στον ρόλο που πρόκειται να διαδραματίσει το Φόρουμ Φυσικού Αερίου για την Ανατολική Μεσόγειο (EMGF) και τον συντονισμό των επί μέρους πολιτικών των μελών του και στην προοπτική ανάδειξής του σε σημαντικό περιφερειακό Οργανισμό.
- Μνημόνιο (MoU) για την περαιτέρω συνεργασία της Ελλάδας και της Βουλγαρίας σε ενεργειακά ζητήματα υπεγράφη τον περασμένο Ιανουάριο μεταξύ της ελληνικής και της βουλγαρικής κυβέρνησης. Βάσει του Μνημονίου Συνεργασίας των δύο χωρών επιδιώκεται:
- Η αύξηση της δυναμικότητας μεταφοράς των εθνικών συστημάτων ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου, καθώς και η κατασκευή και η επέκταση δικτύων μεταφοράς υδρογόνου.
- Η βελτιστοποίηση της παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας και υδρογόνου στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, με στόχο μια αειφόρο και προβλέψιμη αγορά. Αυτό, θα πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με τους διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς και τις ρυθμιστικές αρχές.
- Η συνέχιση της διαδικασίας ψηφιοποίησης των δικτύων ηλεκτρισμού για τη διαχείριση και την εξισορρόπηση των συστημάτων των δύο χωρών.
- Η προώθηση κοινών έργων ενωσιακού και περιφερειακού ενδιαφέροντος, με στόχο τη μετάβαση σε μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία.
Πώς αξιολογείτε τον αντίκτυπο των τεχνολογικών καινοτομιών, όπως η αποθήκευση ενέργειας και τα έξυπνα δίκτυα, στη μείωση του κόστους του ρεύματος;
Η αξιολόγηση του αντίκτυπου των τεχνολογικών καινοτομιών, όπως η αποθήκευση ενέργειας και τα έξυπνα δίκτυα, στη μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας προϋποθέτει την συνεκτίμηση μιας σειράς διαφόρων παραγόντων:
Αποθήκευση ενέργειας:
Α. Οι τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας, όπως οι μπαταρίες, οι πυκνωτές και η αποθήκευση αντλούμενης υδροηλεκτρικής ενέργειας, επιτρέπουν τη δέσμευση και αποθήκευση της πλεονάζουσας ενέργειας που παράγεται κατά τη διάρκεια περιόδων χαμηλής ζήτησης για μεταγενέστερη χρήση κατά τη διάρκεια των περιόδων αιχμής της ζήτησης.
Β. Οι αξιολογήσεις θα περιλαμβάνουν την ανάλυση της σχέσης κόστους-αποτελεσματικότητας, της εφαρμογής συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας σε σύγκριση με τις παραδοσιακές μεθόδους κάλυψης της ζήτησης αιχμής, όπως η κατασκευή πρόσθετων σταθμών παραγωγής ενέργειας.
Ως προς τα Έξυπνα δίκτυα:
Α. Τα έξυπνα δίκτυα χρησιμοποιούν προηγμένους αισθητήρες, μετρητές και τεχνολογία επικοινωνίας με σκοπό τη βελτιστοποίηση της παραγωγής, της διανομής και της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας.
Β. Επιτρέπουν την παρακολούθηση των προτύπων κατανάλωσης ενέργειας σε πραγματικό χρόνο, επιτρέποντας στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας να διαχειρίζονται καλύτερα την προσφορά και τη ζήτηση, να μειώνουν τις απώλειες του συστήματος και να ελαχιστοποιούν την ανάγκη για δαπανηρές αναβαθμίσεις των υποδομών.
Γ. Η εξοικονόμηση κόστους μπορεί να εκτιμηθεί λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως το μειωμένο λειτουργικό κόστος, τις αναβαλλόμενες κεφαλαιουχικές επενδύσεις και την ενισχυμένη ενεργειακή απόδοση.
Σχετικά με την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας:
Α. Η αποθήκευση ενέργειας και τα έξυπνα δίκτυα διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη διευκόλυνση της ενσωμάτωσης των διαλειπουσών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια, στο δίκτυο.
Β. Με την αποθήκευση της πλεονάζουσας ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές σε περιόδους χαμηλής ζήτησης και την απελευθέρωσή της σε περιόδους αιχμής της ζήτησης, η αποθήκευση ενέργειας συμβάλλει στον μετριασμό της μεταβλητότητας και της ασυνέχειας της παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές.
Γ. Οι τεχνολογίες έξυπνων δικτύων επιτρέπουν καλύτερο συντονισμό μεταξύ των παραγωγών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, των συστημάτων αποθήκευσης και των καταναλωτών, μεγιστοποιώντας τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ελαχιστοποιώντας παράλληλα την εξάρτηση από την παραγωγή με βάση τα ορυκτά καύσιμα.
Ρυθμιστικό και πολιτικό περιβάλλον:
Α. Το ρυθμιστικό πλαίσιο και τα κίνητρα πολιτικής μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την υιοθέτηση και την ανάπτυξη τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας και έξυπνων δικτύων. Οι αξιολογήσεις θα πρέπει να εξετάζουν τον αντίκτυπο των ρυθμιστικών πολιτικών, όπως τα οικονομικά κίνητρα, οι κανονισμοί βάσει επιδόσεων και οι πρωτοβουλίες εκσυγχρονισμού του δικτύου, στη μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας.
Συνολικά, η αξιολόγηση του αντίκτυπου της αποθήκευσης ενέργειας και των έξυπνων δικτύων στη μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας απαιτεί μια ολοκληρωμένη ανάλυση των τεχνολογικών δυνατοτήτων, της δυναμικής της αγοράς, των ρυθμιστικών πλαισίων και των πολιτικών κινήτρων στα οποία η ΕΕ πρωταγωνιστεί με τη χώρα μας να έχει κάνει σοβαρή πρόοδο τα τελευταία χρόνια – χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν έχουμε ακόμη πολλά βήματα να διανύσουμε!