Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. Ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.) είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου και σκοπός του είναι η εφαρμογή της πολιτικής που χαράσσει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με αιχμή τις βιώσιμες πρακτικές, για τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την προώθηση και υλοποίηση δράσεων αειφόρου ανάπτυξης και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Εποπτεύεται από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, έχει διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια και λειτουργεί προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος κατά τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας.
Η λιμνοθάλασσα του Μουστού, ένας από τους σημαντικότερους υγροτόπους της ανατολικής Πελοποννήσου, αποτελεί καταφύγιο βιοποικιλότητας και σημείο αναφοράς για τη μετανάστευση υδρόβιων και αρπακτικών πτηνών. Ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) μιλά για τη σημασία του οικοσυστήματος, τα μέτρα προστασίας που εφαρμόζονται, τον ρόλο της τοπικής κοινωνίας και τα σχέδια ανάδειξης της περιοχής με στόχο την αειφορία και την περιβαλλοντική εκπαίδευση.
Ποια είναι η περιβαλλοντική σημασία της λιμνοθάλασσας Μούστου για την περιοχή και την Ελλάδα γενικότερα;
Η λιμνοθάλασσα του Μουστού βρίσκεται στην Αρκαδία της Πελοποννήσου, βόρεια του όρμου του Άστρους, και αποτελεί τον κεντρικό υγρότοπο του συμπλέγματος που περιλαμβάνει (βόρεια προς νότια) το έλος Κάτω Βερβένων, την εκβολή του Τάνου ποταμού και τις εναπομείνασες υγροτοπικές εκτάσεις στην περιοχή Ατσίγγανος, τη λιμνοθάλασσα Μουστού έως την υγροτοπική έκταση του Χερονησίου και την εκβολή του Βρασιάτη. Οι υγρότοποι αυτοί έχουν σχηματιστεί από την δράση των ποταμών Τάνου και Βρασιάτη και από υπόγεια νερά (καρστικές πηγές). Η λιμνοθάλασσα του Μουστού δέχεται γλυκά νερά από πηγή και θαλασσινό νερό από το κανάλι. Η λιμνοθάλασσα Μουστού και οι παρακείμενοι υγρότοποι αποτελούν τις κυριότερες περιοχές διαχείμασης των υδρόβιων πουλιών στην ανατολική Πελοπόννησο, ενώ επίσης είναι πολύ σημαντικοί για τη διαχείμαση και μετανάστευση των υδρόβιων, αρπακτικών και στρουθιόμορφων πτηνών, καθώς βρίσκονται στο μεταναστευτικό διάδρομο των ανατολικών ακτών της Ελλάδας. Ειδικότερα, το υγροτοπικό σύμπλεγμα Μουστού είναι τμήμα της μεταναστευτικής πορείας Αφρική – Κρήτη – Αντικύθηρα – Κύθηρα – ακρωτήριο Μαλέας – ανατολική ακτή Πελοποννήσου – ανατολική ηπειρωτική Ελλάδα – βόρεια Ευρώπη. Επίσης, έχει καταγραφεί πλήθος ερπετών, αμφιβίων, μικρών θηλαστικών, καθώς και ψαριών. Σημαντικόταο είδος είναι η βίδρα Lutra lutra, με έναν μικρό πληθυσμό να οριοθετείται στον υγρότοπο του Μουστού, καθώς επίσης και το τσακάλι Canis aureus, το οποίο έχει μεγάλη οικολογική σημασία για τη περιοχή. Σε ότι αφορά στην ιχθυοπανίδα καταγράφονται 11 είδη ψαριών, με το είδος Aphanius almiriensis/fasciatus να είναι είδος προτεραιότητας για την ΕΕ και ενδημικό είδος του υγροτόπου.
Τι μέτρα λαμβάνονται για την προστασία της χλωρίδας και πανίδας της περιοχής;
Το υγροτοπικό οικοσύστημα του Μουστού αποτελεί ανεκτίμητο φυσικό, οικονομικό, κοινωνικό κεφάλαιο και γίνεται μεγάλη προσπάθεια για την προστασία του. Η λιμνοθάλασσα Μουστού σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει ενταχθεί στο Δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 (NATURA 2000) ως Ειδική Ζώνη Διατήρησης (με κωδικό GR2520003) σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΕ. Σε εθνικό επίπεδο έχει οριστεί ως Περιοχή Απόλυτης Προστασίας της Φύσης – ως Περιοχή Προστασίας της Φύσης και ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής.
Η Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Νότιας Πελοποννήσου του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) υλοποιεί: • πρόγραμμα παρακολούθησης ειδών και τύπων οικοτόπων στην ευρύτερη περιοχή του υγροτόπου, • καθημερινή επόπτευση και φύλαξη από τους φύλακες της Μονάδας, με αγροτικό όχημα, το οποίο φέρει δεξαμενή και σύστημα πυρόσβεσης, • δράσεις ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης του κοινού καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους, • εθελοντικές δράσεις καθαρισμών, • συντήρηση των υφιστάμενων ξυλοκατασκευών και πινακίδων ενημέρωσης που είναι εγκατεστημένες στην ευρύτερη προστατευόμενη περιοχή της λιμνοθάλασσας. Η Μονάδα Διαχείρισης φροντίζει επίσης να προβάλλει την περιοχή μέσω της συμμετοχής σε εκθέσεις, συνέδρια και ημερίδες. Παράλληλα υποστηρίζεται η περιβαλλοντική εκπαίδευση στα σχολεία με τη λειτουργία του Κέντρου Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Άστρους και το πρόγραμμα περιβαλλοντικής ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης της Μονάδας Διαχείρισης με θέμα τη γνωριμία των μαθητών με το φυσικό περιβάλλον του Μουστού.
Υπάρχουν επιστημονικά προγράμματα ή καταγραφές που πραγματοποιούνται εκεί;
Έχει υλοποιηθεί τριετές έργο συστηματικής παρακολούθησης ειδών και τύπων οικοτόπων, κατά το οποίο έγινε καταγραφή και παρακολούθηση ειδών της χλωρίδας, της πανίδας και των τύπων οικοτόπων της προστατευόμενης περιοχής. Επιπλέον για την περίπτωση του Μουστού, γίνεται ετησίως καταγραφή της ορνιθοπανίδας από το προσωπικό της Μονάδας Διαχείρισης, σε συνεργασία με την Ορνιθολογική Εταιρεία. Έχει ολοκληρωθεί η επιστημονική αναγνώριση και αποτύπωση της λιμνοθάλασσας: ένα έργο που πραγματοποιήθηκε από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) για λογαριασμό της Μονάδας Διαχείρισης και περιλάμβανε μεταξύ άλλων: • λεπτομερή φυτοκοινωνιολογική αποτύπωση. • αναγνώριση των ορίων του υγροτόπου και χαρτογράφηση του σε βάθος 40 χρόνων.
Επίσης, στο πλαίσιο της προστασίας ειδών χλωρίδας και πανίδας η Μονάδα Διαχείρισης προβαίνει κατά τη θερινή περίοδο: • σε σήμανση της περιοχής που απαντώνται οι κρίνοι της θάλασσας Pancratium maritimum (πρόκειται για ένα είδος που φύεται σε αμμώδεις θαλάσσιες ακτές της Μεσογείου και εντοπίζεται σε μικρούς πληθυσμούς στην ακτή Πόρτες). • σε τοποθέτηση πινακίδων ενημέρωσης και προστατευτικών πλεγμάτων σε επιβεβαιωμένες θέσεις ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta, προκειμένου να ενημερώνεται το κοινό με σκοπό την προστασία των φωλιών
Ποιος είναι ο ρόλος της τοπικής κοινωνίας και των επισκεπτών στη διατήρηση του οικοσυστήματος;
Ο ρόλος της τοπικής κοινωνίας και των επισκεπτών είναι κρίσιμος για τη διατήρηση του οικοσυστήματος του Μουστού, που μαζί με τους παρακείμενους υγροτόπους αποτελεί την κυριότερη περιοχή διαχείμασης των υδρόβιων πουλιών στην ανατολική Πελοπόννησο. Η συμβολή τους αφορά κυρίως στην προστασία της βιοποικιλότητας, στην πρόληψη της ρύπανσης και στην ενίσχυση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Πιο αναλυτικά: Ρόλος της τοπικής κοινωνίας: Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση: Οι κάτοικοι μπορούν να διαδώσουν τις αξίες/λειτουργίες της λιμνοθάλασσας και να συμμετέχουν ενεργά στα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Βιώσιμη χρήση φυσικών πόρων: Οι τοπικές αγροτικές και αλιευτικές δραστηριότητες θα πρέπει να ασκούνται με σεβασμό στο περιβάλλον, αποφεύγοντας τη ρύπανση και την υπερεκμετάλλευση. Συμμετοχή στη διαχείριση: Μέσα από τοπικούς φορείς ή τις εθελοντικές οργανώσεις και συλλόγους, μπορούν να συμβάλουν στον σχεδιασμό και την εφαρμογή μέτρων προστασίας. Ανάπτυξη ήπιου οικοτουρισμού: Η τοπική κοινωνία μπορεί να επωφεληθεί οικονομικά από την περιοχή μέσω ήπιων τουριστικών δραστηριοτήτων που δεν επιβαρύνουν το οικοσύστημα. Ρόλος των επισκεπτών: Σεβασμός στους κανόνες προστασίας: Οι επισκέπτες οφείλουν να ακολουθούν τις οδηγίες που ισχύουν για τον υγρότοπο Μουστού (π.χ. να μην ρυπαίνουν με σκουπίδια, να μην πλησιάζουν/ ταΐζουν τα άγρια ζώα, να αποφεύγουν τη δυνατή μουσική και την όχληση, κ.λπ.). Υποστήριξη της τοπικής οικονομίας: Η ενίσχυση τοπικών επιχειρήσεων που σέβονται το περιβάλλον μπορεί να ενισχύσει την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής. Ενημέρωση και διάδοση καλών πρακτικών: Οι επισκέπτες που ενημερώνονται για την σημασία της λιμνοθάλασσας του Μουστού μπορούν να γίνουν φορείς ευαισθητοποίησης και για άλλες περιοχές. Συμμετοχή σε δραστηριότητες εθελοντισμού ή οικοτουρισμού: Όπως καθαρισμοί ακτών, παρακολούθηση πτηνών, ξεναγήσεις με σεβασμό στο περιβάλλον κ.ά. Συμπέρασμα: Η διατήρηση του οικοσυστήματος του Μουστού δεν είναι μόνο θέμα κρατικής πολιτικής ή περιβαλλοντικών οργανώσεων·- απαιτεί τη συνεργασία όλων. Η ενεργή συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και η υπεύθυνη στάση των επισκεπτών είναι θεμέλια για την προστασία αυτού του πολύτιμου φυσικού θησαυρού.
Τι σχέδια υπάρχουν για την περαιτέρω ανάδειξη και περιβαλλοντική εκπαίδευση στην περιοχή;
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε γενικές γραμμές, πληρούνται οι προϋποθέσεις για ορθολογική διαχείριση και μακροπρόθεσμη διατήρηση των τύπων οικοτόπων της προστατευόμενης περιοχής του υγροτόπου Μουστού, ενώ οι κατά τόπους μεγάλης- έντασης ανθρωπογενείς δραστηριότητες δεν φαίνεται να απειλούν άμεσα την κατάσταση διατήρησης των υφιστάμενων τύπων οικοτόπων ή των αβιοτικών συνθηκών που επηρεάζουν τη δομή και λειτουργία τους. Ένα νέο έργο που σχεδιάζει η Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Νότιας Πελοποννήσου του ΟΦΥΠΕΚΑ στην περιοχή είναι η αντικατάσταση και τοποθέτηση τριών (3) νέων παρατηρητηρίων ορνιθοπανίδας στη θέση των παλαιών, με μια μικρή παραλλαγή όσο αφορά στο κλειστό ξύλινο παρατηρητήριο το οποίο θα αντικατασταθεί με ένα ψηλό παρατηρητήριο (τύπου πύργου). Επίσης θα τοποθετηθεί ένα ξύλινο στέγαστρο (κιόσκι) στη θέση θέας. Οι εργασίες αυτές θα πραγματοποιηθούν με στόχο την προστασία και παρακολούθηση της ορνιθοπανίδας, καθώς και την ανάπτυξη του οικοτουρισμού της ευρύτερης περιοχής, θα καλυφθούν από τον προϋπολογισμό του ΟΦΥΠΕΚΑ και αναμένεται να συνδράμουν στο έργο της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που ούτως ή άλλως υλοποιείται στην περιοχή. Η Μονάδα Διαχείρισης του ΟΦΥΠΕΚΑ θα συνεχίσει εντατικά στην υλοποίηση δράσεων προστασίας και ανάδειξης του Μουστού, αυτής της οικολογικά ευαίσθητης περιοχής, ούτως ώστε να διαφυλαχθεί και για τις επόμενες γενιές.