Απόσπασμα από το βιβλίο “Αυτοδιοίκηση και Επιχειρηματικότητα” των Ν. Βαρσακέλη, Χρ. Κουτσουλιάνου, Ε. Ζήκου, Εκδόσεις ΖΥΓΟΣ, 2010
Ο δυνάμει επιχειρηματίας και ο νέος επιχειρηματίας συνήθως αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω της έλλειψης επαρκούς τεχνογνωσίας και πληροφόρησης. Σε πολλές περιπτώσεις η περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση σε συνεργασία με τοπικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως πανεπιστήμια και πολυτεχνία, έχουν δημιουργήσει μηχανισμούς με τους οποίους παρέχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες και πληροφόρηση. Επίσης χρειάζονται υποστήριξη στην προσπάθεια τους να δικτυωθούν με άλλες ομοειδείς επιχειρήσεις αλλά και στην πρόσβαση τους στις αγορές. Τέλος, ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια που αντιμετωπίζουν είναι η επαφή τους με τις υπηρεσίες, εφορία, τελωνεία, δικαστήρια κλπ. Προσπαθώντας να απαντήσουν σε όλα τα παραπάνω η αυτοδιοίκηση έχει εφαρμόσει αρκετές δράσεις τις οποίες παρουσιάζουμε στον πίνακα 1 και στη συνεχεία αναλύουμε διεξοδικά.
Πίνακας 1: Δράσεις Συμβουλευτικής, Υποστήριξης και Πληροφόρησης
Κέντρα συμβουλευτικής και πληροφόρησης
Προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες των δυνάμει και νέων επιχειρηματιών για συμβουλές, υποστήριξη και πληροφορία με χαμηλό κόστος, η αυτοδιοίκηση σε όλο τον κόσμο έχει προχωρήσει σε δύο μορφές οργάνωσης της προσφοράς αυτών των υπηρεσιών. Ένας από τους σοβαρότερους θεσμούς που έχει δημιουργήσει η αυτοδιοίκηση είναι η οργάνωση και λειτουργία κέντρων συμβουλευτικής και πληροφόρησης. Σε αρκετές περιπτώσεις τα κέντρα αυτά είναι ανεξάρτητα νομικά πρόσωπα. Η εναλλακτική προσέγγιση που έχει ακολουθηθεί είναι η δημιουργία ειδικής υπηρεσίας στον φορέα της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης που ασκεί την πολιτική ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας. Στην πρώτη περίπτωση που αποφασίζεται η δημιουργία ανεξάρτητου κέντρου συμβουλευτικής και πληροφόρησης στο διοικητικό σχήμα συνήθως συμμετέχουν ο φορέας της αυτοδιοίκησης, τα τοπικά επαγγελματικά επιμελητήρια και τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Τον συντονισμό έχει ο φορέας άσκησης της πολιτικής ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας διότι, έχοντας το αναλάβει το σχεδιασμό και την εφαρμογή του συνόλου της πολιτικής, μπορεί καλύτερα να εντάξει το κέντρο στην ευρύτερη πολιτική.
Στην δεύτερη περίπτωση, πού το κέντρο συμβουλευτικής και πληροφόρησης είναι οργανικά συνδεδεμένο με τον φορέα άσκησης της πολιτικής ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας, θα πρέπει να υπάρξουν προγραμματικές συμφωνίες για συνεργασία με τα πανεπιστήμια και τα επιμελητήρια.
Οι συμβουλευτικές υπηρεσίες και υπηρεσίες πληροφόρησης μπορεί να περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:
- προετοιμασία επιχειρηματικού σχεδίου και βοήθεια ένταξης σε επενδυτικούς νόμους ή άλλα προγράμματα ενίσχυσης επιχειρήσεων
- οργάνωση και διοίκηση,
- μάρκετινγκ,
- χρηματοοικονομικές και λογιστικές συμβουλές,
- τεχνολογία,
- πληροφορίες για τις τάσεις της αγοράς. (τοπικής , περιφερειακής, εθνικής και διεθνούς) σε σχέση με προϊόντα και υπηρεσίες που παράγει ή θα μπορούσε να παράγει η περιοχή,
- πληροφόρηση για εκθέσεις, partenariat, ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών,
- προγράμματα μέντορινγκ, σε συνεργασία με ιδιώτες που έχουν δημιουργήσει επιχείρηση ή τοπικά small business development centers ή πανεπιστήμια ή επιμελητήρια, και άλλα.
Συνήθως η χρέωση των υπηρεσιών είναι αρκετά χαμηλότερη από αυτήν που έχει διαμορφωθεί στην αγορά, διότι το χρησιμοποίει τις υπηρεσίες που προσφέρουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και τα επιμελητήρια.
Δικτύωση
Οι Έλληνες είναι πολύ καλοί στο να δικτυώνονται (networkers). Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα δικτύωσης είναι οι ασφαλιστές. Όταν ξεκινά ένας νέος ασφαλιστής την σταδιοδρομία του στους πρώτους που απευθύνεται είναι οι συγγενείς και οι φίλοι. Στην συνέχεια από τον καθένα προσπαθεί να πάρει μερικά ονόματα γνωστών τους και να χρησιμοποιήσει την γνωριμία αυτή ως εργαλείο πρώτης επαφής. Κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένα δένδρο του οποίου τα κλαδιά είναι οι δυνάμει πελάτες.
Ενώ όμως αυτό το πολιτισμικό χαρακτηριστικό το έχουμε εκμεταλλευτεί σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν το έχουμε εκμεταλλευτεί προς όφελος των εξαγωγών από μια περιφέρεια σε άλλες περιφέρειες της χώρας και σε άλλες χώρες.
Οι δυνάμει επιχειρηματίες και οι νέοι επιχειρηματίες είναι πολύ δύσκολο να βρουν αγορές εκτός από την τοπική αγορά. Η δημιουργία δικτύωσης με στόχο την εξεύρεση αγορών μπορεί να αποτελέσει μια πολύ σημαντική δράση στο πλαίσιο της πολιτικής ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας. Η δράση αυτή θα έχει περιφερειακό χαρακτήρα. Για λόγους κατανόησης θα παρουσιάσουμε ένα παράδειγμα για το πώς μπορεί να λειτουργήσει αυτή η δράση, ενώ η σύνοψη παρουσιάζεται στο σχήμα 3.5. Έστω ότι ο νομός Ιωαννίνων θέλει να ενισχύσει την επιχειρηματικότητα. Μια από τις δράσεις πολιτικής που επελέγη αφορά την ανάπτυξη των ήδη υπαρχουσών και την εξεύρεση νέων αγορών.
Οι δυνάμει και νέες επιχειρήσεις συνήθως έχουν ως πρώτη επιλογή την τοπική και την περιφερειακή αγορά, ορισμένες φορές την εθνική αγορά και σπανίως την διεθνή αγορά. Όσον αφορά την τοπική αγορά, στόχος της πολιτικής της αυτοδιοίκησης πρέπει να είναι η ανάπτυξη της καταναλωτικής συνείδησης ώστε να πειστούν οι ντόπιοι καταναλωτές ότι τα τοπικά προϊόντα, τόσο των νέων, όσο και των παλαιών επιχειρήσεων, είναι καλά και ανταποκρίνονται στις καταναλωτικές τους απαιτήσεις.
Τι συμβαίνει όμως με την εθνική αγορά, δηλαδή, την αγορά εκτός του νομού Ιωαννίνων; Πως ο καταναλωτής της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης θα έλθει σε επαφή με τα προϊόντα του νομού; Τέλος, πως θα προσεγγιστούν οι διεθνείς αγορές, όπως της Γερμανίας;
Μια χρήσιμη πολιτική δράση που στηρίζεται πάνω στο συμπεριφορά των Ελλήνων να δικτυώνονται είναι η ανάπτυξη δικτύων. Πως μπορεί να γίνει αυτό; Σε πρώτο βήμα ο φορέας που θα αναλάβει τη διαμόρφωση της πολιτικής σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο θα προχωρήσει στην καταγραφή των αποδήμων του συγκεκριμένου δήμου, νομού ή περιφέρειας. Δηλαδή θα καταγραφούν οι απόδημοι του νομού Ιωαννίνων, με τα αντίστοιχα επαγγέλματά τους, που βρίσκονται στην Αθηνά, στην Θεσσαλονίκη, στην Γερμανία κλπ. Κατά αυτόν τον τρόπο, θα δημιουργηθεί μια βάση δεδομένων. Η βάση αυτή των δεδομένων θα αποτελέσει το εργαλείο δημιουργίας των δικτύων. Βέβαια, η δημιουργία αυτής της βάσης δεδομένων λόγω του μεγέθους της και της δυσκολίας εξεύρεσης όλων των στοιχείων των αποδήμων αναμένεται να έχει υψηλό κόστος κατασκευής και συντήρησης – ενημέρωσης. Καθώς όμως είναι μια σημαντική επένδυση για το μέλλον της περιοχής, θα μπορούσαν να διατεθούν επενδυτικοί πόροι από προγράμματα της ΕΕ, όπως για παράδειγμα το ΕΣΠΑ.
Από τη βάση δεδομένων λοιπόν θα γνωρίζουμε ότι, για παράδειγμα, στο Βερολίνο υπάρχουν πέντε απόδημοι από τα Ιωάννινα που διατηρούν εστιατόρια. Εάν λοιπόν η νέοι επιχειρηματίες παράγουν προϊόντα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στα εστιατόρια αυτά, ο φορέας θα φέρει σε επαφή τους νέους επιχειρηματίες με τους εστιάτορες στο Βερολίνο ώστε να κλειστούν οι συμφωνίες. Ο ρόλος του φορέα σταματά σε αυτήν την επαφή και ίσως να παράσχει το συμβουλευτικό μέρος για το τι θα κάνουν στις συναντήσεις αυτές οι νέοι επιχειρηματίες.
Θεωρούμε ότι η δικτύωση αυτή είναι ένας σημαντικός κρίκος που θα βοηθήσει στην εξωστρέφεια των νέων επιχειρήσεων κάθε περιφέρειας και κάθε πόλης.
Πίνακας 2: Δημιουργία Δικτύου Αγορών
Ηλεκτρονική θερμοκοιτίδα
Η ενσωμάτωση των αγορών σε μια ενιαία παγκόσμια αγορά αποτελεί σημαντική ευκαιρία για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες των επιχειρήσεων, διότι απευθύνονται πλέον σε εκατομμύρια καταναλωτές. Όμως, η επικοινωνία των προϊόντων σε παγκόσμιο επίπεδο απαιτεί τεράστιους χρηματοδοτικούς πόρους, που είναι σίγουρα πολύ δύσκολο να εξασφαλιστούν. Όμως, η δραματική ανάπτυξη της χρήσης του διαδικτύου σε παγκόσμιο επίπεδο αποτελεί μοναδική ευκαιρία για την αποτελεσματική και με σχετικά χαμηλό κόστος προώθηση των παραγωγικών δραστηριοτήτων ακόμη και των πλέον απομακρυσμένων αγροτικών περιοχών της χώρας.
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Eurostat του 2010, που καλύπτει και το 2009, σχετικά με την χρήση του διαδικτύου στην Ευρώπη, ο μέσος όρος των νοικοκυριών της ΕΕ-27 που έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο από το σπίτι τους ανέρχεται στο 65%. Στην Ελλάδα, μόλις το 38% έχει σύνδεση στο διαδίκτυο, το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό στην ΕΕ – 27, μετά την Βουλγαρία. Η τάση βέβαια είναι αυξητική όταν το 2003 το ποσοστό των νοικοκυριών που είχαν σύνδεση στο διαδίκτυο ανερχόταν μόλις στο 16%. Όσον αφορά την ευρυζωνική σύνδεση, ο μέσος όρος της ΕΕ-27 ανέρχεται στο 24% περίπου. Στην Ελλάδα το ποσοστό των νοικοκυριών με ευρυζωνική σύνδεση ανέρχεται στο 15,6% του συνόλου των νοικοκυριών, ενώ το 2003 το ποσοστό ήταν μηδέν, δηλαδή, κανένα νοικοκυριό δεν είχε ευρυζωνική σύνδεση!
Στον συνολικό πληθυσμό της χώρας, το 33% των ανδρών και το 22% των γυναικών δηλώνουν χρήστες του διαδικτύου, ενώ το 50% που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο ζουν στην Αθήνα και το 11% στην Θεσσαλονίκη. Τέλος, το 50% των χρηστών του διαδικτύου είναι απόφοιτοι ανώτατης εκπαίδευσης, το 39% μέσης εκπαίδευσης και το 11% πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Την ίδια στιγμή, το 32,1% των χρηστών στην χώρα μας χρησιμοποιεί το διαδίκτυο για ψυχαγωγία/ μουσική/ κινηματογράφο, το 23,3% για ενημέρωση/ ειδήσεις και το 10,3% για αθλητικές ειδήσεις. Αυτοί που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο πραγματοποιούν αγορές προϊόντων. Οι συνήθεις αγορές μέσω διαδικτύου αφορούν κυρίως βιβλία, μουσική, εισιτήρια (κινηματογράφου, θεάτρου, κλπ.), πακέτα διακοπών / ταξιδιών, ρούχα και ηλεκτρονικά.
Από τα παραπάνω στοιχεία διαπιστώνουνε ότι αφενός μεν η διείσδυση του διαδικτύου στους ευρωπαίους καταναλωτές είναι μεγάλη και αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και αφετέρου τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των χρηστών του διαδικτύου προσιδιάζουν ιδιαίτερα στα χαρακτηριστικά των καταναλωτών στους οποίους απευθύνονται τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που μπορεί να παράγει η σύγχρονη επιχειρηματική δράση.
Ο ρόλος λοιπόν του διαδικτύου στην οικονομική δραστηριότητα των επιχειρήσεων αυξάνει συνεχώς. Η χρήση του διαδικτύου δεν αφορά μόνο την πληροφορία και την εσωτερική οργάνωση των επιχειρήσεων αλλά ανοίγει νέες αγορές με χαμηλό σχετικά κόστος. Με την παραδοσιακή μέθοδο των εξαγωγών, η επιχείρηση θα πρέπει να βρει είτε έναν εισαγωγέα στην χώρα προορισμό για να υιοθετήσει το προϊόν της, είτε μια εξαγωγική εμπορική επιχείρηση η οποία θα προωθήσει το προϊόν της στις ξένες αγορές. Η άμεση επαφή με τον τελικό αγοραστή είναι πολύ δύσκολη, ειδικά στα καταναλωτικά προϊόντα και υπηρεσίες. Στις μέρες μας όμως αυξάνει ο όγκος των πωλήσεων προϊόντων και υπηρεσιών μέσω του διαδικτύου. Σύμφωνα με την Eurostat, για το έτος 2007 που υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, το 4,2% των συνολικών πωλήσεων των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων ανήκει στην κατηγορία του ηλεκτρονικού εμπορίου, δηλαδή, διενεργήθηκε μέσω του διαδικτύου. Ορισμένες μάλιστα χώρες έχουν αρκετά υψηλοτέρα ποσοστά, όπως η Ιρλανδία με ποσοστό πωλήσεων μέσω διαδικτύου κοντά στο 10%, η Βρετανία με ποσοστό 7% και η Ισπανία με ποσοστό 6,2%. Στην Ελλάδα μόλις το 1% περίπου των πωλήσεων των ελληνικών επιχειρήσεων έγινε μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου, με πτωτική μάλιστα τάση, καθώς το 2005 το ποσοστό ήταν 1,7%. Η τάση σε όλες τις χώρες και στο σύνολο της ΕΕ-27 ήταν ανοδική μέχρι το 2007. Παρατηρείται, δηλαδή, μια συνεχής επέκταση του διαδικτύου ως πλατφόρμας διεξαγωγής εμπορικών πράξεων, είτε λιανικού είτε χονδρικού εμπορίου, τόσο σε προϊόντα, όσο και σε υπηρεσίες.
Αυτό οφείλεται α) στην αύξηση του αριθμού των χρηστών του διαδικτύου, β) στην ραγδαία βελτίωση της ταχύτητας σύνδεσης με τα ευρυζωνικά δίκτυα, γ) στη βελτίωση της ασφάλειας των χρηματικών συναλλαγών με την εφαρμογή φορέων –διαμεσολαβητών (πχ. Paypall) και δ) στη δημιουργία εταιρειών – πλατφόρμα που φέρνουν σε επαφή τον αγοραστή με τον πωλητή έναντι μιας εμπορικής προμήθειας σε κάθε συναλλαγή, όπως το eBay, booking.com, κ α,. Τέλος, μέσω και λόγω του διαδικτύου αίρεται εν μέρει η απομόνωση των απομακρυσμένων αγροτικών περιοχών.
Εφόσον οι δυνάμει επιχειρηματίες και οι νέοι επιχειρηματίες προσπαθούν να βρουν αγορές για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους, το διαδίκτυο μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό όχημα για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Όμως η δημιουργία μιας πλατφόρμας πωλήσεων για κάθε μικρή επιχείρηση έχει υψηλό κόστος και δεν μπορεί, τουλάχιστον στα αρχικά της βήματα, να το αναλάβει η νέα επιχείρηση. Η περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του φορέα άσκησης της πολιτικής ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας, μπορεί να δημιουργήσει μια πλατφόρμα στο διαδίκτυο. Την πλατφόρμα θα χρησιμοποιούν οι νέες επιχειρήσεις της περιοχής για μια χρονική περίοδο και θα πληρώνουν ένα μικρό ποσοστό από κάθε πώληση που θα κάνουν μέσω του διαδικτύου ως προμήθεια για την συντήρηση της πλατφόρμας. Η χρονική περίοδος παραμονής στην πλατφόρμα μπορεί να είναι τρία με πέντε έτη. Δηλαδή, η πλατφόρμα θα έχει την τον χαρακτήρα ηλεκτρονικής θερμοκοιτίδας. Με την ολοκλήρωση της περιόδου, οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν την ηλεκτρονική θερμοκοιτίδα θα μπορούν να παραμείνουν στην πλατφόρμα, εφόσον βέβαια δεν δημιουργείσαι πρόβλημα λειτουργικότητας, θα πληρώνουν όμως το κόστος χρήσης με τιμές αγοράς.
Παράλληλα όμως με την υποστήριξη στο σημαντικό θέμα των πωλήσεων, σε πολλές περιοχές της χώρας, κυρίως τις αγροτικές, η μεγάλη απόσταση από σημαντικά κέντρα αυξάνει το κόστος της τεχνικής υποστήριξης προς την αγροτική κυρίως επιχειρηματικότητα. Η ηλεκτρονική θερμοκοιτίδα, θα παρέχει την δυνατότητα στους αγρότες επιχειρηματίες να έχουν πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες που θα προσέφερε μια κανονική θερμοκοιτίδα, όπως συμβουλευτική υποστήριξη, με τη χρήση του διαδικτύου.
One stop shop – ΚΕΠ Ίδρυσης Νέας Επιχείρησης
Ο θεσμός των ΚΕΠ αποτέλεσε για την χώρα μας μια πολύ σημαντική διοικητική πρωτοβουλία, κατά την άποψη μας ίσως την σημαντικότερη της τελευταίας τριακονταετίας, η οποία μείωσε αφενός μεν τον γραφειοκρατικό βάρος των δημοσίων υπηρεσιών, διότι μειώθηκε η επαφή με τους πολίτες και συνεπώς αυξήθηκε ο χρόνος πραγματικής εργασίας και αφετέρου μείωσε αισθητά το βάρος της γραφειοκρατίας και του χρόνου που αντιμετωπίζουν οι πολίτες. Τα ΚΕΠ λειτουργούν ως ένα είδος «one stop shop» για την δημόσια διοίκηση.
Για την μείωση των γραφειοκρατικών εμποδίων προτείνεται η δημιουργία αντίστοιχου θεσμού με τα ΚΕΠ που θα έχει ως ρόλο την διαμεσολάβηση μεταξύ δυνάμει και νέου επιχειρηματία και δημόσιας διοίκησης και των υπολοίπων φορέων που ασχολούνται με την ίδρυση των νέων επιχειρήσεων. Το «ΚΕΠ Ίδρυσης Νέας Επιχείρησης» θα αναλαμβάνει την συγκέντρωση όλων των πιστοποιητικών που είναι απαραίτητα για την λειτουργία μιας νέας επιχείρησης. Αυτό θα αφορά όλα ανεξαιρέτως τα έντυπα, από την εγγραφή στο αντίστοιχο επιμελητήριο μέχρι την κατάθεση στο φύλλο εφημερίδας της κυβέρνησης.
On line start up portal
Ίσως η πλέον προχωρημένη δράση για την αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας που αντιμετωπίζουν η υπό δημιουργία ή οι νέες επιχειρήσεις. Το online start-up portal αποτελεί ουσιαστικά το επόμενο βήμα μετά το KEΠ Ίδρυσης Νέων Επιχειρήσεων. Το ΚΕΠ δεν θα έχει μονό φυσική μορφή αλλά και ηλεκτρονική. Όλη η διαδικασία ίδρυσης θα γίνεται ηλεκτρονικά, από την συλλογή των δικαιολογητικών μέχρι την κατάθεση αιτήσεων, έντυπων ή ακόμη και χαρτών. Με την πρόοδο που έχει σημειώσει η ηλεκτρονική τεχνολογία και με την ηλεκτρονική υπογραφή, η δημιουργία αυτού του portal δεν αναμένεται να έχει σημαντικό κόστος. Όμως οι αγκυλώσεις της δημοσίας διοίκησης προβλέπεται να φέρουν εμπόδια στην λειτουργία του στο αμέσως προσεχές μέλλον. Η αυτοδιοίκηση όμως οφείλει να σχεδιάζει το μέλλον. Ίσως ένας κεντρικός φορέας της αυτοδιοίκησης, ΚΕΔΕ ή κάποια περιφέρεια ή κάποιος δήμος, μπορεί να δημιουργήσει ένα πιλοτικό portal. Στη συνέχεια, όταν αυτό ολοκληρωθεί, σε συνεργασία με την κυβέρνηση θα προχωρήσουν στην υιοθέτηση της online έναρξης της επιχειρηματικής δραστηριότητας, είτε με νομοθετική ρύθμιση, είτε με άλλο δόκιμο τρόπο.
Ο Χριστόδουλος Κουτσουλιάνος είναι συγγραφέας και αρθρογράφος σε ελληνικά και ξένα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Πρώην διευθυντής της Κοινωφελούς Επιχείρησης του Δήμου Καλαμαριάς.
Επικοινωνία: http://www.koutsoulianos.gr/ Youtube Facebook Linkedin