Νέα μέτρα έλαβε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τη στήριξη των κρατών μελών που πλήττονται από πρωτοφανείς καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα.
Όπως ανακοίνωσε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. φον ντερ Λάιεν κατά την επίσκεψή της στην Πολωνία στις 19 Σεπτεμβρίου 2024, η Επιτροπή προτείνει τροποποιήσεις σε τρεις κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) ώστε τα κονδύλια της ΕΕ να μπορούν να κινητοποιηθούν γρήγορα για τη στήριξη της ανάκαμψης κατόπιν καταστροφών.
Οι τροποποιήσεις αφορούν τους κανονισμούς που διέπουν το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το Ταμείο Συνοχής (ΤΣ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+) για την προγραμματική περίοδο 2021-2027, καθώς και τον κανονισμό του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) εντός του πλαισίου 2014-2022.
Οι προτάσεις αυτές έρχονται ως άμεση απάντηση στις πλημμύρες που έπληξαν χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, καθώς και στις πυρκαγιές που έπληξαν την Πορτογαλία τον Σεπτέμβριο του 2024. Από κοινού, οι προτάσεις αυτές θα μπορούσαν να δώσουν στα επτά πληγέντα κράτη μέλη (Πολωνία, Ρουμανία, Αυστρία, Τσεχία, Ουγγαρία, Πορτογαλία και Σλοβακία) τη δυνατότητα να αναπρογραμματίσουν περίπου 18 δισ. ευρώ (περίπου 17,7 δισ. ευρώ στο πλαίσιο των ταμείων της πολιτικής συνοχής και 588 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο του ΕΓΤΑΑ) για παροχή βοήθειας κατόπιν καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα. Χάρη στα μέτρα αυτά, η ΕΕ θα μπορεί να στηρίζει με ευελιξία όλα τα κράτη μέλη που πλήττονται από πρόσφατες και πιθανές μελλοντικές καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα.
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. φον ντερ Λάιεν δήλωσε σχετικά: «Όποτε πλήττεται από κλιματικές καταστροφές, η Ευρώπη είναι πιο δυνατή όταν είναι ενωμένη. Τον Σεπτέμβριο είδα με τα μάτια μου τις επιπτώσεις των πλημμυρών στα κράτη μέλη της ΕΕ και υποσχέθηκα να εισαγάγω νέες δυνατότητες ευελιξίας για τη στήριξη των κρατών μελών με στόχο την αποκατάσταση των ζημιών, την ανάκαμψη και την ανασυγκρότηση. Οι σημερινές προτάσεις δείχνουν ότι υλοποιούμε αυτές τις υποσχέσεις: Παρέχοντας ρευστότητα με υψηλότερη προχρηματοδότηση και συγχρηματοδότηση κονδυλίων της ΕΕ, κάνουμε τη διαφορά για τους ανθρώπους και τις περιφέρειες που πλήττονται σφοδρά από αυτές τις καταστροφές. Παρέχουμε στα κράτη μέλη εργαλεία ώστε να γίνουν πιο ανθεκτικά και να προετοιμαστούν καλύτερα για μελλοντικές κρίσεις.»
Διοχέτευση ρευστότητας με αυξημένη προχρηματοδότηση και συγχρηματοδότηση στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής
Τα ταμεία της πολιτικής συνοχής στηρίζουν ήδη τα κράτη μέλη για την πρόληψη καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα και για την ανάκαμψη από αυτές. Ωστόσο, οι σημερινές προτάσεις παρέχουν στα κράτη μέλη πρόσθετη ευελιξία ώστε να χρησιμοποιούν μέρος των Ταμείων για την αποκατάσταση υποδομών και εξοπλισμού που έχουν υποστεί ζημιά, για την παροχή τροφίμων και βασικής υλικής βοήθειας και κοινωνικής και υγειονομικής στήριξης, καθώς και για την προσωρινή στήριξη της χρηματοδότησης συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας.
Επιπλέον, θα θεσπιστούν δύο νέα μέτρα στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ και του ΕΚΤ+. Πρώτον, μια πρόσθετη προχρηματοδότηση ύψους 30% θα προσφέρει άμεση εισφορά ρευστότητας ώστε να μειωθεί η δημοσιονομικής πίεσης που δέχονται τα πληττόμενα κράτη μέλη. Δεύτερον, η ΕΕ θα μπορεί να χρηματοδοτήσει τα υποστηριζόμενα μέτρα σε ποσοστό έως και 100%, χωρίς να απαιτείται εθνική συγχρηματοδότηση για την έναρξη των εργασιών ανασυγκρότησης.
Μέγιστο ποσοστό 10% των υφιστάμενων κονδυλίων της πολιτικής συνοχής που προορίζονται για τα κράτη μέλη για την περίοδο προγραμματισμού 2021-2027 μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επίτευξη αυτών των στόχων, καθιστώντας δυνατές τις μεταφορές μεταξύ των ταμείων της πολιτικής συνοχής.
Ισχυρότερες δυνατότητες χρηματοδότησης της αγροτικής ανάπτυξης για τους γεωργούς, τους δασοκαλλιεργητές και τις επιχειρήσεις
Επιπλέον, χάρη στις αλλαγές που προτείνονται σήμερα στα ταμεία αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ (νομικό πλαίσιο ΕΓΤΑΑ 2014-2022), τα κράτη μέλη θα έχουν μεγαλύτερη ευελιξία για τη στήριξη των γεωργών, των δασοκαλλιεργητών και των επιχειρήσεων που πλήττονται από φυσικές καταστροφές.
Η χρηματοδοτική στήριξη που παρέχει το ΕΓΤΑΑ θα καλύπτεται κατά 100% από κονδύλια της ΕΕ. Η τροποποίηση θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να παρέχουν άμεσα και γρήγορα έκτακτη βοήθεια σε γεωργούς, δασοκαλλιεργητές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με τη μορφή κατ’ αποκοπή ποσών. Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα έχουν μεγαλύτερη ευελιξία στη θέσπιση και την ενίσχυση μέτρων αποκατάστασης του παραγωγικού δυναμικού των πληττόμενων γεωργικών εκμεταλλεύσεων και δασών.
Δηλώσεις3
Οι κλιματικές καταστροφές γίνονται όλο και συχνότερες, όλο και πιο ακραίες, και οι γεωργοί είναι από τους πρώτους που πλήττονται. Η Επιτροπή ανέκαθεν στεκόταν στο πλευρό των γεωργών. Σήμερα, προτείνοντας νέα μέτρα για τη διεύρυνση του πεδίου της χρηματοδοτικής στήριξης, παραμένουμε πιστοί στη δέσμευσή μας. Η προστασία των μέσων διαβίωσης των γεωργών και η ανθεκτικότητά τους θα αποτελούν πάντα βασικό μας στόχο.
Γιάνους Βοϊτσεχόφσκι, Eπίτροπος Γεωργίας
Προτείνουμε αυτές τις αλλαγές για να εκφράσουμε την αλληλεγγύη μας και να στηρίξουμε έμπρακτα τους ανθρώπους ώστε να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους μετά από καταστροφικές πλημμύρες και πυρκαγιές. Τα κράτη μέλη θα μπορούν να χρησιμοποιούν χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ με ταχύ, ευέλικτο και στοχευμένο τρόπο, π.χ. για την παροχή άμεσης επισιτιστικής και βασικής υλικής βοήθειας σε άτομα που πλήττονται άμεσα από φυσικές καταστροφές, καθώς και για τη χρηματοδότηση συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας.
Νικολά Σμιτ, Επίτροπος Απασχόλησης και Κοινωνικών Δικαιωμάτων
Η Ευρώπη είδε με θλίψη τις καταστροφές που προξένησαν οι πλημμύρες στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και οι πυρκαγιές στην Πορτογαλία. Η πολιτική συνοχής είναι ήδη διαθέσιμη για να βοηθήσει τα κράτη μέλη και τις περιφέρειες να προλάβουν φυσικές καταστροφές και να ανακάμψουν από αυτές. Λόγω της αυξημένης συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων, είναι αναγκαία η δημιουργία ενός πλαισίου που θα επιτρέπει στα κράτη μέλη, τις περιφέρειες και τους πληγέντες να ενεργούν γρήγορα, με μεγαλύτερη ευελιξία και πλήρη στήριξη από την ΕΕ. Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις, με δυνατότητες υψηλότερης προχρηματοδότησης και 100% συγχρηματοδότησης από την ΕΕ, θα βοηθήσουν τα κράτη μέλη να αποκαταστήσουν τις ζημιές και να ανακάμψουν από αυτές τις καταστροφές, διασφαλίζοντας παράλληλα τον μακροπρόθεσμο στρατηγικό χαρακτήρα των επενδύσεων της πολιτικής συνοχής. Είμαι πεπεισμένη ότι όταν η Ευρώπη ενεργεί με αλληλεγγύη, δείχνει τον καλύτερό της εαυτό.
Ελίζα Φερέιρα, επίτροπος Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων
Επόμενα βήματα
Η πρόταση θα υποβληθεί τώρα στη συνήθη νομοθετική διαδικασία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Όταν εγκριθούν οι εν λόγω δυνατότητες ευελιξίας, σύμφωνα με την αρχή της επιμερισμένης διαχείρισης, τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη θα πρέπει να αποφασίσουν πώς θα τις αξιοποιήσουν και πόση χρηματοδότηση θα διοχευτεύσουν στην αντιμετώπιση πρόσφατων καταστροφών, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις ειδικές ανάγκες τους. Στη συνέχεια, τα κράτη μέλη θα πρέπει να υποβάλουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τροποποιήσεις των προγραμμάτων προς επανεξέταση και έγκριση.
Ιστορικό
Η σημερινή πρόταση έρχεται ως άμεση απάντηση στις καταστροφικές πλημμύρες που προξένησε στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη η καταιγίδα «Μπόρις» και στις πυρκαγιές που έπληξαν την Πορτογαλία τον Σεπτέμβριο του 2024, και μπορούν να καλύψουν φυσικές καταστροφές που έχουν συμβεί από την 1η Ιανουαρίου 2024.
Η πρόταση εντάσσεται στην ευρύτερη αντίδραση της ΕΕ, η οποία προσφέρει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να λάβουν στήριξη κατόπιν κλιματικών καταστροφών τόσο για άμεση έκτακτη αρωγή μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και για την πιο μακροπρόθεσμη ανασυγκρότηση και οικοδόμηση ανθεκτικότητας, μέσω του Ταμείου Αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του γεωργικού αποθεματικού και του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, μεταξύ άλλων.