Μία από τις πιο υποτιμημένες παγκόσμιες κρίσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένει η βία κατά των γυναικών, σύμφωνα με νέα, εκτενή έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και φορέων του ΟΗΕ. Παρά δεκαετίες εκστρατειών, η πρόοδος είναι εντυπωσιακά αργή: σχεδόν 1 στις 3 γυναίκες παγκοσμίως – περίπου 840 εκατομμύρια – έχει υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία από σύντροφο ή μη σύντροφο, ποσοστό που παραμένει σχεδόν αμετάβλητο από το 2000.
Στασιμότητα παρά τα στοιχεία
Μόνο τον τελευταίο χρόνο, 316 εκατομμύρια γυναίκες άνω των 15 ετών υπέστησαν βία από σύντροφο. Η ετήσια μείωση της ενδοσυντροφικής βίας είναι μόλις 0,2%, ρυθμός που οι συντάκτες χαρακτηρίζουν «μη πραγματική πρόοδο». Για πρώτη φορά, η έκθεση περιλαμβάνει και δεδομένα για σεξουαλική βία από μη συντρόφους: 263 εκατομμύρια γυναίκες έχουν υποστεί τέτοια εμπειρία στη διάρκεια της ζωής τους — αριθμός πιθανότατα υποτιμημένος λόγω φόβου και στίγματος. Αναδεικνύεται επίσης η ευαλωτότητα των εφήβων: 12,5 εκατ. κορίτσια 15–19 ετών, δηλαδή το 16%, υπέστησαν βία το τελευταίο έτος. Τα υψηλότερα ποσοστά εμφανίζονται σε λιγότερο ανεπτυγμένες, συγκρουσιακές και κλιματικά εκτεθειμένες περιοχές. Στην Ωκεανία (εκτός Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας), η ενδοσυντροφική βία αγγίζει το 38%, τριπλάσιο του παγκόσμιου μέσου όρου.
Ο Γενικός Διευθυντής του WHO, Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, σημειώνει χαρακτηριστικά: «Καμία κοινωνία δεν μπορεί να θεωρείται δίκαιη όταν ο μισός πληθυσμός ζει με φόβο». Παρά τη διαθεσιμότητα αποδεδειγμένα αποτελεσματικών παρεμβάσεων, η χρηματοδότηση για πρόληψη έχει καταρρεύσει: το 2022 μόλις 0,2% της παγκόσμιας αναπτυξιακής βοήθειας πήγε σε δράσεις πρόληψης, ενώ το ποσοστό μειώθηκε ακόμη περισσότερο το 2025. Η έκθεση τονίζει ότι χωρίς σταθερή χρηματοδότηση, κανένα σύστημα δεν μπορεί να επιτύχει βιώσιμη αλλαγή.
Υπάρχουν όμως και φωτεινές εξαιρέσεις: Η Καμπότζη αναθεωρεί τη νομοθεσία και ενισχύει τις δομές υποστήριξης. Ισημερινός, Λιβερία, Τρινιντάντ και Τομπάγκο, Ουγκάντα έχουν δημιουργήσει κοστολογημένα εθνικά σχέδια δράσης, εξασφαλίζοντας την πρώτη εγχώρια χρηματοδότηση σε πολύ δύσκολο διεθνές περιβάλλον. Η πρόοδος, όπως υπογραμμίζεται, είναι άμεσα συνδεδεμένη με πολιτική βούληση, θεσμική συνέπεια και διαρκή επένδυση σε δεδομένα και υπηρεσίες.
Έκκληση για συστημική αλλαγή
Ο WHO, η UN Women, η UNFPA και η UNICEF καλούν κυβερνήσεις και θεσμούς να αναλάβουν άμεση δράση. Οι προτεραιότητες: ενίσχυση προγραμμάτων πρόληψης, υπηρεσίες υγείας, δικαιοσύνης και κοινωνικής στήριξης με επίκεντρο τις επιζώσες, επενδύσεις σε αξιόπιστα συστήματα δεδομένων, ισχυρή εφαρμογή νόμων και πολιτικών που ενδυναμώνουν γυναίκες και κορίτσια.
Παράλληλα, δημοσιεύεται η ανανεωμένη έκδοση του πλαισίου RESPECT Women, με πρακτικές κατευθύνσεις για πρόληψη ακόμη και σε ανθρωπιστικές κρίσεις. Οι φορείς του ΟΗΕ είναι κατηγορηματικοί: η έμφυλη βία δεν είναι αναπόφευκτη — είναι αποτρέψιμη. Αλλά απαιτεί πολιτική βούληση, σταθερή χρηματοδότηση και κοινωνική κινητοποίηση σε όλα τα επίπεδα.