«Κι ένα τέταρτο μητέρας αρκεί για δέκα ζωές, και πάλι κάτι θα περισσέψει που να το ανακράξεις σε στιγμή μεγάλου κινδύνου».
— Οδυσσέας Ελύτης, Εκ του πλησίον
Η μητέρα δεν είναι απλώς η αρχέγονη μορφή τρυφερότητας∙ είναι ο σταθερός πυλώνας κάθε κοινωνίας και νοικοκυριού που θέλει να έχει μέλλον. Στις πλάτες της δεν ακουμπά μόνο η καθημερινότητα ενός παιδιού ή μιας οικογένειας – ακουμπά η ίδια η ελπίδα της χώρας να συνεχίσει να υπάρχει, να δημιουργεί, να ανανεώνεται.
Σε μια ρευστή και μεταβαλλόμενη εποχή, η Γιορτή της Μητέρας αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία: είναι μια ημέρα αφιερωμένη όχι μόνο στη στοργή και την ευγνωμοσύνη, αλλά και στη συλλογική και πολιτειακή ευθύνη για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που ενθαρρύνει και στηρίζει τη μητρότητα. Γιατί η στήριξη της μητρότητας δεν είναι ατομική υπόθεση – είναι εθνική επιλογή. Είναι η πράξη που δείχνει αν, ως κοινωνία και ως Πολιτεία, είμαστε έτοιμοι να επενδύσουμε στο αύριο, από σήμερα.
Είναι όμως και μια αφορμή για σκέψη: τι σημαίνει να είσαι μητέρα στη σημερινή Ελλάδα; Και τι οφείλει η Πολιτεία σε εκείνη που επιλέγει να φέρει στον κόσμο ένα παιδί;
Ο ρόλος της μητέρας είναι τεράστιος. Καταλυτικός. Πολλαπλασιαστικός. Και διαρκεί μια ολόκληρη ζωή. Για ένα παιδί, η μητέρα είναι το σταθερό του σημείο αναφοράς. Για μια μητέρα, το παιδί της είναι ολόκληρος ο κόσμος – η αρχή και το τέλος. Είναι η στιγμή που το «εγώ» υποχωρεί μπροστά στο «εσύ» και ξεκινά το μαγευτικό ταξίδι της μητρότητας.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η στήριξη της μητρότητας αποτελεί ζήτημα εθνικής σημασίας. Και για πρώτη φορά στην Ελλάδα, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η χώρα μας διαμορφώνει ένα ενιαίο, συγκροτημένο και μακροπρόθεσμο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό. Δεν μιλάμε πλέον για αποσπασματικά μέτρα, αλλά για έναν ολιστικό σχεδιασμό που καλύπτει όλη τη διαδρομή της γυναίκας: από τη στιγμή που αποφασίζει – εφόσον το επιθυμεί και μόνο να αποκτήσει παιδί και σε όλη τη διάρκεια της μητρότητας, μέχρι τη στήριξή της στην επαγγελματική και οικογενειακή ζωή και την ενεργό συμμετοχή της στην κοινωνία σε κάθε ηλικία.
Ο σχεδιασμός αυτός δεν είναι αποσπασματικός. Εντάσσεται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό (ΕΣΔΔ), έναν δεκαετή οδικό χάρτη με 5 Άξονες, 20 Στόχους και πάνω από 100 Δράσεις, με ορίζοντα υλοποίησης έως το 2035. Οι πέντε άξονες αποτελούν: η Ενίσχυση Γεννήσεων και Στήριξη Οικογένειας, η Ενίσχυση Απασχόλησης, η Διαχείριση της Μακροζωίας και της Γήρανσης, η Τοπική Ανάπτυξη και Καινοτομία και η Ενημέρωση – Ευαισθητοποίηση – Έρευνα. Οι άξονες αυτοί συνθέτουν μια ολοκληρωμένη πολιτική προσέγγιση που αντιμετωπίζει το δημογραφικό ζήτημα στην πλήρη του διάσταση: ως πρόκληση κοινωνική, οικονομική και αναπτυξιακή ταυτόχρονα.
Το κράτος δεν μπορεί να υποκαταστήσει την προσωπική επιθυμία, αλλά μπορεί να άρει τα εμπόδια. Σήμερα, μέσω στοχευμένων οικονομικών και φορολογικών κινήτρων, η Πολιτεία στηρίζει ουσιαστικά τη νέα μητέρα. Το επίδομα γέννησης αυξήθηκε μόνιμα από 400 έως 1.500 ευρώ, και αναδρομικά για τις γεννήσεις που πραγματοποιήθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 2023, αναλόγως του αριθμού των παιδιών. Το αφορολόγητο για κάθε παιδί ενισχύθηκε, ενώ η άδεια και το επίδομα μητρότητας επεκτάθηκαν, ώστε να καλύπτουν τις περισσότερες εργαζόμενες μητέρες στους πρώτους κρίσιμους μήνες μετά τη γέννα, περιλαμβάνοντας πλέον μη μισθωτές, ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενες και αγρότισσες. Επιπλέον, δρομολογούνται οι δωρεάν εξετάσεις γονιμότητας σε γυναίκες ηλικίας 30-35 ετών, ενώ διευκολύνεται η πρόσβαση σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, αναγνωρίζοντας την αξία του δικαιώματος στη μητρότητα.
Η δημογραφική πολιτική δεν μπορεί να εξαντλείται σε επιδοματικές παρεμβάσεις. Η αντιμετώπιση της μείωσης των γεννήσεων απαιτεί ένα συνεκτικό πλέγμα μέτρων που ενισχύουν τη σταθερότητα, την προοπτική και την εμπιστοσύνη των νέων στη δυνατότητά τους να χτίσουν τη ζωή που επιθυμούν. Η αύξηση των μισθών αποτελεί βασικό πυλώνα αυτής της στρατηγικής. Ο σταδιακός στόχος για τον κατώτατο μισθό – να φτάσει τα 950 ευρώ μέχρι το 2027 – συνιστά μια ουσιαστική δέσμευση για τη βελτίωση του εισοδήματος των νέων εργαζομένων. Όμως, οικονομική ασφάλεια χωρίς πρόσβαση στη στέγη δεν αρκεί. Η δυνατότητα των νέων να αποκτήσουν το δικό τους σπίτι και να δημιουργήσουν οικογένεια από μικρότερη ηλικία είναι καθοριστική για την αναστροφή της δημογραφικής τάσης. Μέσα από το πρόγραμμα «Σπίτι μου» και τα νέα εργαλεία στεγαστικής πολιτικής, η κυβέρνηση επιχειρεί να μετατρέψει τη στέγαση από εμπόδιο σε αφετηρία οικογενειακού προγραμματισμού. Η στοχευμένη ενίσχυση για αγορά ή ενοικίαση κατοικίας από νέα ζευγάρια δεν είναι απλώς ένα κοινωνικό μέτρο – είναι μια στρατηγική επένδυση στο μέλλον της χώρας.
Πέρα από την οικονομική στήριξη, εξίσου κρίσιμο είναι το ερώτημα: πώς μπορεί μια γυναίκα σήμερα να συνδυάσει τη μητρότητα με τη δουλειά, τις σπουδές, τις φιλοδοξίες και τη ζωή της; Η απάντηση δεν είναι γενική – είναι πολιτική. Γι’ αυτό και η νέα εθνική στρατηγική για το δημογραφικό δίνει έμφαση στη συμφιλίωση επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής. Ειδικές γονικές άδειες, αυξημένη χρηματοδότηση για voucher σε βρεφονηπιακούς σταθμούς και ΚΔΑΠ ΑμεΑ, αλλά και πρωτοβουλίες όπως οι «Νταντάδες της Γειτονιάς» – που προσφέρουν έως 500 ευρώ μηνιαία ενίσχυση για τη φροντίδα παιδιών στο σπίτι – συνθέτουν ένα πλέγμα καθημερινής φροντίδας. Ένα σύστημα που δεν υπόσχεται απλώς «βοήθεια», αλλά διεκδικεί για κάθε γυναίκα περισσότερο χρόνο, λιγότερο άγχος και – πάνω απ’ όλα – την πραγματική δυνατότητα επιλογής.
Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό, ωστόσο, δεν περιορίζεται μόνο στις νέες μητέρες. Η φροντίδα και η υποστήριξη καλύπτουν όλη τη διαδρομή της γυναίκας: από την επαγγελματική της ανάπτυξη και τη δυναμική συμμετοχή στην κοινωνία, μέχρι τη φροντίδα των ηλικιωμένων γονιών και την πρόληψη της υγείας. Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα υποστηρικτικό περιβάλλον που, αν η γυναίκα το επιθυμεί, θα της επιτρέπει, ανεξαρτήτως περιοχής ή συνθηκών, να μεγαλώσει την οικογένειά της με ασφάλεια και προοπτική.
Βασικό συστατικό σε αυτή την εθνική προσπάθεια είναι η γυναίκα. Σε μια χώρα που βλέπει τον πληθυσμό της να μειώνεται και να γερνά, η μητρότητα δεν είναι μόνο θέμα αγάπης – είναι υπόθεση εθνικής προοπτικής. Το δημογραφικό δεν είναι ένας απρόσωπος δείκτης στατιστικής· είναι η αγωνία μιας νέας γυναίκας για το αν θα μπορέσει να συνδυάσει οικογένεια και δουλειά, είναι η ανησυχία για το αν θα έχει υποστήριξη, είναι οι αποφάσεις που παίρνονται ή αναβάλλονται γιατί «δεν είναι η κατάλληλη στιγμή».
Η Γιορτή της Μητέρας, λοιπόν, φέτος αποκτά διπλή σημασία. Τιμούμε τη γυναίκα που δίνει ζωή, που φροντίζει και δημιουργεί. Και ταυτόχρονα, ανανεώνουμε τη συλλογική μας υπόσχεση: να οικοδομήσουμε μια κοινωνία που δεν θα ζητά από τη μητέρα να τα κάνει όλα μόνη της, αλλά θα της προσφέρει τα στηρίγματα που χρειάζεται για να ανθίσει ως μητέρα, ως επαγγελματίας, ως πολίτης. Για μια Ελλάδα που δεν φοβάται να μεγαλώσει. Που ξαναγεννιέται, μαζί με κάθε παιδί που έρχεται στον κόσμο.
O Κωνσταντίνος Γλούμης – Ατσαλάκης είναι ο Γενικός Γραμματέας Δημογραφικής και Στεγαστικής Πολιτικής του υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας